نقش اینترنت در جهان امروز، ضرورت ایجاد شبکه ملی اطلاعات، نقش شورای عالی فضای مجازی که اخیرا به دستور رهبر معظم انقلاب تشکیل شد و تاسیس «مجمع فعالان فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال انقلاب اسلامی» (فرا) مباحثی است که روزنامه جام جم در گفت‌وگو با «حجت‌الاسلام رضا غلامی»، رییس مرکز پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی صدرا به آن پرداخته است.
چه توصیفی از نقش فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی و البته به طور خاص شبکه جهانی اینترنت در جهان امروز دارید؟
در حال حاضر فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی و مهم‌ترین مولود آن یعنی شبکه جهانی اینترنت، تمامی ابعاد زندگی فردی و جمعی انسان را کم و بیش تحت تأثیر خود قرار داده است.
بعضی از صاحب‌نظران، فقط گسترش سریع شبکه اینترنت به اقصی نقاط جهان، آن هم با کارایی‌های بسیار متکثر و متنوع را در حد انقلاب صنعتی قرن هجدهم میلادی، بزرگ و تحول‌آفرین توصیف می‌کنند. گسترش این شبکه یک زندگی دوم را تحت عنوان زندگی مجازی پدید آورده که گرچه قواعد خاصی دارد، اما به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر زندگی واقعی انسان‌ها در جهان خارج اثر می‌گذارد.
بعضی از کارشناسان، اینترنت را زاییده دستگاه‌های دفاعی یا اطلاعاتی آمریکا می‌دانند و به همین دلیل آن را کاملا غیرقابل اطمینان معرفی می‌کنند. نظر شما چیست؟
در این‌که این شبکه برای نخستین بار در دوران جنگ سرد برای کاربردهای دفاعی و اطلاعاتی ـ امنیتی ایجاد شد و سال‌ها کاربرد عمومی نداشت، تردیدی نیست.
علاوه بر این، فعلا گلوگاه‌های شبکه در آمریکا و بعضی دیگر از کشورهای غربی است، لذا ما نمی‌توانیم استمرار اشراف قدرت‌های بزرگ در ابعاد گوناگون از جمله ابعاد امنیتی را در این شبکه منکر شویم، با این وجود اینترنت طی دو دهه اخیر به قدری رشد داشته است که تسلط کامل بر آن یا کنترل حداکثری آن عملا غیرممکن شده است. با این وصف، من با اغراق درباره توانایی دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی غرب بویژه ایالات متحده در کنترل این شبکه موافق نیستم.
در عین حال، روشن است که از بُعد شخصی، اطلاعات اشخاص روی این شبکه اولا: کاملا از سوی هر کسی قابل رؤیت و سوءاستفاده است و هیچ قلمرو خصوصی یا محیط امنی برای افراد یا شرکت‌ها در این شبکه وجود ندارد ثانیا اطلاعات افراد هیچ‌گاه از این شبکه پاک نمی‌شود یعنی اگر فردی اطلاعاتی را در قالب یک سایت یا وبلاگ و غیره، از خودش یا دیگران روی شبکه قرار داد، این اطلاعات با حذف سایت یا وبلاگ از بین نمی رود، بلکه همیشه قابل دسترسی است.
از بُعد کلان اجتماعی، گسترش این شبکه، بسیاری از تأسیسات حیاتی و درهم تنیده‌شده کشورها را در معرض تهدید دائم قرار داده است. این تهدیدها، هم از سوی دشمن می‌تواند باشد و هم از سوی یک کاربر معمولی مثلا یک هکر نوجوان.
به بیان دیگر، سیستم‌های متصل به شبکه جهانی اینترنت چه کوچک و چه بزرگ، هر میزان هم که با تولید پیشرفته‌ترین بدافزارها از جهات امنیتی قوی باشند، در معرض نفوذ و حمله سایبری قرار دارند و این موضوع امروز جزو نگرانی‌های همه کشورهای جهان محسوب می‌شود.
از لحاظ محتوایی چطور؟
از بُعد محتوایی، این شبکه حاوی همه‌گونه داده‌ای هست. هم داده خیلی خطرناک و هم داده خیلی خوب و مفید. البته از آنجا که غرب کانون نضج و رشد این شبکه بوده و بیشترین تولید محتوا و قوی‌ترین سرویس‌ها در غرب تولید و ارائه شده است، فرهنگ منحط غربی در این شبکه هم از جهت محتوایی و هم از جهت قالبی و سرویسی غلبه دارد. لذا استفاده از این شبکه قطعا بدون اثرپذیری مستقیم یا غیرمستقیم از فرهنگ و سبک زندگی غربی نیست. حتی در محتویات یا کاربردهای علمی، اقتصادی و غیره هم همین‌گونه است.
با این ملاحظه باید اینترنت را بیشتر یک تهدید بدانیم تا فرصت؟
با گسترش شبکه و آمدن نسل‌های جدید وب، اینترنت دیگر یک اتوبان یکطرفه نیست، بلکه می‌توان آن را به یک اتوبان عظیم چندین طرفه تشبیه کرد. بنابراین، امروز این شبکه به اندازه‌ای که تهدیدزاست، فرصت‌زا نیز هست. یکی از مشکلات غربی‌ها هم همین است که امروز از اینترنت علیه فرهنگ غربی و ضدمنافع سیاسی یا حتی اقتصادی قدرت‌های بزرگ استفاده شود.
برای مثال، ما هم‌اکنون می‌توانیم از شبکه اینترنت برای افشاگری وسیع علیه مظالم و جنایات قدرت‌های استکباری در جهان یا روشنگری درباره فرهنگ فاسد غربی و در مقابل، ترویج فرهنگ ناب و مترقی اسلامی استفاده کنیم و تقریبا محدودیتی برای این کار وجود ندارد. از جهات اقتصادی و بازرگانی هم فرصت‌های فراوانی برای کشورهای گوناگون از جمله کشور ما هست.
ما می‌توانیم از طریق این شبکه ضمن ساماندهی بازارهای داخلی، حضوری قوی در بازارهای جهانی داشته باشیم و زمینه را برای شرکت در یک رقابت تنگاتنگ برای عرضه محصولات ایرانی در بازارهای عظیم جهانی فراهم کنیم. البته همه اینها برمی‌گردد به بُنیه ما از جهات سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و محتوایی. به بیان دیگر، هر میزان بُنیه یک کشور از این جهات قوی‌تر باشد، فرصت‌ها هم برای او بیشتر است و هر قدر که بنُیه یک کشور ضعیف‌تر باشد تهدیدهای اینترنت برای آن کشور بیشتر است.
نقش فیلترینگ را در اینترنت چگونه توصیف می‌کنید؟
فیلترینگ یک راه معقول برای صیانت از شهروندان در برابر مخاطرات شبکه اینترنت است. همان‌طور که اشاره کردم شبکه جهانی اینترنت مثل یک اقیانوس است که در آن، هم مروارید یافت می‌شود و هم کوسه‌های خطرناک؛ در این شرایط، هیچ کشوری نمی‌تواند اجازه بدهد سلامت و بهداشت روانی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی مردمش از طریق اتصال نامحدود شهروندان به اینترنت مورد تهدید قرار بگیرد. لذا در اغلب کشورهای جهان مطابق قانون خودشان از فیلترینگ استفاده می‌شود.
ما هم طبق قانون خودمان که یک قانون مترقی اسلامی است، طبعا فیلترینگ متناسب با خودمان را داریم. البته ممکن است سیستم فیلترینگ در ایران ایراداتی از جهات فنی داشته باشد، اما اصل فیلترینگ امری لازم و مفید است و هیچ مشکلی برای کسانی که می‌خواهند از اینترنت به طور سالم استفاده کنند به وجود نمی‌آورد.
امروز دائما خبرهایی از ایجاد شبکه ملی اطلاعات در ایران منتشر می‌شود. این شبکه چیست و چه نسبتی با شبکه جهانی اینترنت دارد؟
تا حدی که من اطلاع دارم، شبکه ملی اطلاعات یک میدان وسیع داخلی برای انتقال اطلاعات در کشور محسوب می‌شود که مهم‌ترین فایده آن بعد از تأمین بالاترین سطح از امنیت برای همه، اعم از کاربران معمولی، شرکت‌ها و موسسات خصوصی و دولتی، سرعت، سهولت و ارزان‌بودن استفاده از همه کاربردهای امروزی اینترنت به شمار می‌رود.
می‌دانید که بخش مهمی از اطلاعات کشور در داخل کشور گردش دارد و نیاز نیست این گردش به اندازه کل جهان طولانی و طبعا گران و از همه مهم‌تر در معرض انواع ناامنی‌ها و سوءاستفاده‌ها قرار بگیرد. لذا وجود این شبکه می‌تواند اطلاعات مربوط به داخل را در محیط داخل با عالی‌ترین سطح از کیفیت به گردش درآورد.
از طرف دیگر، این شبکه به شبکه جهانی اینترنت هم کاملا متصل است و می‌تواند کاربران ایرانی را با امنیت و سرعتی بسیار بالا به شبکه جهانی اینترنت متصل نماید تا بتوانند از فرصت‌های شبکه جهانی حداکثر استفاده را داشته باشند.
این شبکه از جهت سخت‌افزاری چه اقتضائاتی دارد و به چه دوره زمانی نیاز دارد؟
راه‌اندازی این شبکه که باید گفت طراحی آن جزو ابتکارات خوب وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است، کار ساده‌ای نیست، حداقل این‌که به یک بستر سخت‌افزاری و فنی بسیار قوی در کل کشور نیاز دارد که ایجاد آن باید لزوما از سوی شرکت‌های دانش‌بنیانِ ایرانی صورت گیرد.
لذا در خیلی از موضوعات مرتبط باید با همکاری دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها، زمینه را برای نوآوری‌های علمی و فناوری در کشور فراهم کرد تا کار با حداکثر خوداتکایی صورت گیرد. از طرف دیگر، هزینه معتنابهی نیز برای کشور دارد که باید تأمین شود.
از جهت زمان، آن طور که وزارت ارتباطات اعلام کرده است، اگر بودجه مورد نیاز بموقع تأمین شود، با لحاظ ظرفیت‌های موجود، ظرف ۵ سال انشاءالله مرحله به مرحله قابل راه‌اندازی است.
در طول یک سال اخیر، بحث آی.پی.تی.وی یا آی.پی.مدیا به یکی از بحث‌های روز حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات تبدیل شده است. درباره این سیستم و قابلیت‌های آن توضیح بدهید.
از یک طرف با تبدیل سیستم آنالوگ به دیجیتال در رادیو و تلویزیون، و از طرف دیگر با گسترش چشمگیر فناوری اطلاعات و ارتباطات خصوصا شبکه اینترنت، عملا روز به روز رادیو و تلویزیون با این فناوری‌ها و شبکه اینترنت بیشتر پیوند می‌خورد. یکی از محصولات این پیوند، شکل‌گیری سیستم آی.پی.مدیا یا آی.پی.تی.وی است که معنای آن رسانه یا رادیو و تلویزیونِ تحت پروتکل اینترنت است.
امروز در کشور ما بحمدالله قابلیت برای ایجاد این سیستم فراهم شده و هم‌اکنون با مدیریت سازمان صدا و سیما که به استناد قانون اساسی انحصارا متولی رادیو و تلویزیون در کشور است، با قوت دنبال می‌شود. ایجاد این سیستم که هم از طریق اینترنت و هم از طریق فیبر نوری به کاربران قابل اتصال است، فصل بزرگ و تازه‌ای در کار رسانه‌ای به وجود می‌آورد که بویژه قابلیت‌های بهره‌برداری از سرمایه‌های عظیم رسانه‌ای یا به عبارتی آرشیوها در کنار برنامه‌های روز را ده‌ها برابر افزایش می‌دهد.
مهم‌ترین ویژگی این سیستم تعاملی‌کردن رادیو و تلویزیون یا به طور کل رسانه‌های صوتی و تصویری است. یعنی مخاطب رادیو و تلویزیون و سایر رسانه‌ها حق انتخاب پیدا می‌کنند و می‌توانند مطابق میل و نیاز خود استفاده از رسانه را مدیریت نمایند.
امروز شاهد راه‌اندازی بعضی سایت‌های اینترنتی تحت عنوان رادیو و تلویزیون خصوصی هستیم. این کار از جهت قانونی چه حکمی دارد؟
این کار براساس نص صریح قانون اساسی و تفسیر مجددی که شورای محترم نگهبان از آن ارائه داده است، غیرقانونی است. همان‌طور که اشاره کردم، در جمهوری اسلامی بر اساس یک منطق مشخص، رسانه رادیو و تلویزیون انحصارا در اختیار سازمان صدا و سیماست و حتی صدا و سیما نمی‌تواند اختیار خود در این زمینه را در حوزه پخش به دیگران واگذار کند.
البته در کشور ما از ابتدا در عرصه تولید انحصاری وجود نداشته است، لذا عمده برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی توسط شرکت‌های خصوصی البته مطابق ضوابط و استانداردهای سازمان صدا و سیما تولید و به رسانه ملی فروخته می‌شود اما در حوزه پخش این‌گونه نیست. پخش مستقیما با صدا و سیماست.
منظور کل صوت و تصویر در شبکه اینترنت است یا راه‌اندازی رادیو و تلویزیون اینترنتی؟
قطعا منظور راه‌اندازی رادیو و تلویزیون یا هر چیزی که تعریف رادیو و تلویزیون از حیث کارکردی به آن اطلاق است. و الا صوت و تصویر، امروز بخش عمده‌ای از محتوای اینترنت را به خود اختصاص داده است و هرگونه تولید یا قراردادن صوت و تصویری روی سایت‌ها، در حکم راه‌اندازی رادیو و تلویزیون یا شبه‌رادیو و تلویزیون نیست. در عین حال باید درباره مصادیق، کارشناسان امر اظهار نظر کنند.
در ماه‌های گذشته شاهد بزرگ‌ترین رویداد در این عرصه یعنی تشکیل شورای عالی مجازی بودیم. چه توصیفی از این شورا دارید؟
برای جبران عقب‌ماندگی‌های کشور و پیشرفت جهشی در این عرصه مهم، باید مدیریت عالی و مقتدر وجود داشته باشد که هم توان هماهنگ‌سازی دستگاه‌های گوناگون در نظام را داشته باشد، هم از استعداد بسیج و به میدان‌آوردن همه امکانات کشور برخوردار باشد و هم قدرت تصمیم‌گیری سریع، قاطع و تضمینی در همه ابعاد این عرصه را داشته باشد.
قبل از تشکیل این شورا، مجامع تصمیم‌گیر متعدد و بعضا موازی در دستگاه‌های گوناگون نظام وجود داشت و شرایط برای مدیریت قوی در این عرصه وجود نداشت اما بحمدالله با تدبیر حکیمانه و پیشتازانه رهبر معظم انقلاب اسلامی، این شورا در عالی‌ترین سطح ممکن تشکیل شد. به طور طبیعی با تشکیل این شورا باید منتظر وضعیت متفاوتی در مدیریت این عرصه و طراحی و انجام کارهای بزرگ در کشور باشیم.
به طور خاص در عرصه فرهنگ، ارزیابی شما از وضعیت کشور در عرصه تولید و عرضه چیست؟
اگر کشور ما در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات با یک عقب‌ماندگی عمومی روبروست، در عرصه فرهنگ این عقب‌ماندگی مضاعف است. البته کارهای شکلی، تشریفاتی و ویترینی زیاد شده است. اما این کارها کمتر درخور شأن انقلاب اسلامی به عنوان یک انقلاب ماهیتا فرهنگی است.
با این وجود، اگر بخواهم در حوزه فرهنگ بین کارهای دولتی و مردمی مقایسه‌ای داشته باشم، قطعا کارهای مردمی در این عرصه ممتازتر و اثرگذارتر بوده است. البته در دستگاه‌های دولتی رسم شده تا نمایشگاه برگزار کنند و پُز کارهای مردمی را بدهند، یعنی کارهای دیگران را که با کم‌ترین حمایت دولت انجام شده، به نام خودشان ثبت کنند که به نظرم این کار درستی نیست.
اخیرا شاهد تأسیس مجمع فعالان فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال انقلاب اسلامی بودیم و شما هم در مراسم آغاز به کار این مجمع به عنوان عضو هیأت موسس سخنرانی کردید. فلسفه راه‌اندازی این مجمع چیست؟
همان‌طور که قبلا عرض کردم، امروز یک جبهه عظیم فرهنگی علیه نظام جمهوری اسلامی از سوی قدرت‌های بزرگ یا به بیان واضح‌تر نظام استکبار جهانی تشکیل شده است که یکی از ابزارهای مهم آنها برای ضربه‌زدن به نظام فناوری اطلاعات و ارتباطات و در رأس آن شبکه اینترنت است.
در این جهت، باید تشکل‌های مردمی بیش از گذشته احساس مسوولیت کنند و برای مبارزه با دشمن به میدان بیایند و از هرگونه تلاشی در این زمینه دریغ نکنند. در واقع مجمع فعالان به دنبال شکل‌دهی و تقویت‌بخش مردمی جبهه انقلاب است؛ البته این سخن به معنای آن نیست که مجمع فقط به دنبال کار تدافعی است؛ خیر، مجمع هم دفاع می‌کند و هم حمله، منظور از حمله یعنی ابتکار عمل و نوآوری‌های بزرگ در جهت تولید و عرضه وسیع و جذاب محتوای اسلامی و انقلابی برای ایران و کل جهان.
با این وصف، مجمع اولا درصدد شناسایی فعالان انقلابی در این عرصه، عنداللزوم ایجاد تشکل‌های مردمی تازه و متشکل‌کردن آنهاست و ثانیا به دنبال هماهنگ‌کردن آنها در جهت پرداختن به اولویت‌هاست و ثالثا درصدد بسترسازی برای ارتباط، همکاری و تعامل میان آنها برای فراهم‌شدن زمینه انجام کارهای بزرگ و جریان‌ساز است.
البته این مجمع مأموریت‌های دیگری را هم برای خود در نظر گرفته است از قبیل رصد مستمر وضعیت فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران و جهان و توجیه‌کردن به‌موقع تشکل‌ها نسبت به شرایط روزِ این عرصه است.
آیا این مجمع به دنبال کار صنفی نیز هست؟
درست است که مجمع فعالان چیزی شبیه یک اتحادیه است، اما بیش از این‌که دغدغه کار صنفی داشته باشد دغدغه کار فکری و فرهنگی دارد. البته زمینه‌سازی برای حمایت‌های صنفی از تشکل‌های مردمی هم در این مجمع منتفی نیست. برای مثال هرجا لازم باشد از حقوق اعضای خود دفاع می‌کند.
با توجه به حضور برخی دستگاه‌های فرهنگی حاکمیتی در این مجمع، تصور شد که این مجمع یک تشکیلات مردمی به معنای دقیق کلمه نیست. نظر شما در این باره چیست؟
حضور دستگاه‌های فرهنگی حاکمیتی در این کار یک نقطه‌قوت و یک مزیت است. موسسات مردم‌نهاد در فرهنگ انقلاب اسلامی از کار با دستگاه‌های نظام نه‌تنها ابایی ندارند بلکه در صورتی که کار مشترک به منزله هم‌افزایی در مسیر اصول، محکمات و اهداف انقلاب باشد، به این ارتباط افتخار هم می‌کنند.
لذا با هرگونه رویکرد افراطی در مواجهه بخش‌های مردمی با دستگاه‌های حاکمیتی یا دولتی موافق نیستیم. در عین حال باید با قاطعیت عرض کنم، این مجمع کاملا مردمی و مستقل تأسیس شده و حتی اگر روزی دستگاه‌های نظام در کار خودشان دچار کجروی و انحراف شوند به وظیفه خود در جهت امر به معروف و نهی از منکر آنها نیز عمل خواهد کرد و با کسی یا تشکیلاتی بر سر ارزش‌های اسلام و انقلاب رودربایستی نخواهد داشت.
در برگزاری نخستین گردهمایی مجمع تعدادی از اعضای حقیقی شورای عالی فضای مجازی که اخیرا با تدبیر رهبر معظم انقلاب در عالی‌ترین سطح تأسیس شده حضور داشتند و سخنرانی هم کردند؛ آیا این مجمع ارتباط خاصی با این شورا دارد؟
۴ نفر از اعضای آن شورا در گردهمایی حضور داشتند و ۲ نفر از آنها هم سخنرانی کردند. این نشان‌دهنده اهمیت نقش این مجمع در آینده از منظر اعضای شورای عالی فضای مجازی است.
با این وجود، این مجمع هیچ‌گونه ارتباط رسمی با آن شورا ندارد؛ البته خود را سرباز شورا می‌داند و در لبیک به رهبر بزرگوار انقلاب اسلامی حاضر است برای اجرای تصمیمات آن شورا با تمام وجود به صحنه بیاید.
با اعلام تأسیس مجمع فعالان با عکس‌العمل‌های غیرمتعارفی از سوی برخی مراکز دولتی روبه‌رو شدیم. نظر شما در این زمینه چیست؟
برای مجمع، این نوع عکس‌العمل‌ها ـ که مایلم از آن به عکس‌العمل‌های کودکانه تعبیر کنم ـ قابل پیش‌بینی بود. ما برای ورود به این عرصه مهم اصطلاحا پی هر نوع مخالفت و کارشکنی را به تن خود مالیده‌ایم.
ورود نیروهای مردمی انقلاب در صحنه همیشه عده‌ای را به وحشت انداخته و می‌اندازد، لذا این نوع رفتارها هیچ تأثیری در انگیزه موسسان و اعضای مجمع نخواهد داشت. همان‌طور که شما هم ملاحظه نمودید، به‌رغم ادعای مضحک و کارشکنی عناصری معلوم‌الحال در یک مرکز دولتی آن هم در هفته منتهی به برگزاری نخستین گردهمایی فعالان، به لطف الهی گردهمایی بسیار باعظمت و باشکوهی برگزار شد.
در عین حال، اعضای مجمع علاقه ندارند ذهنشان را به این مسائل پوچ معطوف کنند چراکه انشاءالله کارهای بزرگی در پیش دارند که باید همه توان فکری و عملی خود را در این کارها متمرکر کنند.
بعد از برگزاری نخستین گردهمایی اهم برنامه‌های مجمع چیست؟
از فردای برگزاری مجمع، جلسات فشرده با حضور فعالان در حال برگزاری است و دوستان مجمع بر اساس تحلیل جامعی که از شرایط دارند و به اولویت‌هایی که رسیده‌اند، در حال طراحی چند کار بزرگ هستند که به زودی اخبار آن اعلام می‌شود.
چه کسانی اعم از اشخاص و موسسات می‌توانند عضو مجمع فعالان شوند؟
در مجمع روی هر فرد یا تشکیلاتی که دل در گروی اسلام ناب محمدی (ص) و انقلاب اسلامی دارد و حاضر است در جهت تحقق آرمان‌های آن در ایران و جهان تلاش کند، باز است. در واقع، بهتر است بگویم این افراد و تشکلات، خود صاحبان حقیقی مجمع هستند.
امروز نیروهای حزب‌اللهی به لطف الهی در این عرصه پیشتازند و مجمع می‌تواند انشاءالله با اتکا به توانایی‌های آنها در جهت تحقق اهدافی که عرض کردم، براحتی وارد عمل شود.
انتهای پیام/.
Sorry. No data so far.