آقای دکتر زاکانی، جنابعالی ازجمله افرادی بودید که در جریان هر دو حادثه کوی حاضر شدید و بسیاری از وقایع را از نزدیک مشاهده کردید. لذا بنده سوال اول خود را این گونه می پرسم که این دو واقعه را جدای از هم تفسیر می کنید یا جنس و سنخ رویکردها یکسان و مشابه بودند؟ دلیل این اتفاقات را چه می دانید و اساسا بهانه اصلی ورود به کوی چه بود؟
در بررسی وقایع کوی 78و 88 دو جنبه وجود دارد که معمولا به واسطه این که این دو جنبه با هم دیده نمی شوند و نگاه به آنها تک بعدی است،کنه ماجرا و آن مشکل جدی که وجود دارد و باید دیده شود، مکتوم مانده و مشخص نمی شود. بنابراین من معتقدم در رابطه با این دو حادثه،ممکن است عوامل شکل گیری آنها در بستر زمان تفاوت پیدا کرده باشند امام شباهت های بسیار جدی و زیادی هم با یکدیگر دارند.
یک روی سکه این حوادث،عوامل سیاسی هستند که به واسطه کم آوردن در فضای رقابت با رقبای خودشان یا به دلیل بهره گیری از فرصت ها از جمله فرصت های دانشگاه، دست به اقداماتی می زنند و مقدماتی را مهیا می کنند که عناصر مرتبط با آنها درد داخل و خارج از دانشگاه با تردیدها و شرایطی که ایجاد می کنند، زمینه سازیم اعتراض و بعد هم به خشونت کشیده شدن آن اعتارض می شوند. سپس با استمرار این اعتراض و اعمال خشونت، شرایط را به سمتی می برند که آن روی دوم این سکه رقم می خورد و آن هم ورود نیروهای انتظامی به داخل کوی و درگیری و ایجاد شرایطی است که بسیار تلخ و آزار دهنده است که به تعبیر رهبر معظم انقلاب از آن به عنوان جنایت یاد شد.
چون کسانی که خود زمینه ساز این حوادث می شوند، علاقه ندارند که به آنها و اقداماتشان پرداخته شود، عملا آن بخش دوم قضیه را به طور مداوم تکرارا می کنند و به دنبال بهره گیری از ثمرات آن هستند و در قالب یک مظلوم نمایی وماتم سرایی برای این حادثه ای که اتفاق افتاده، بهره و سود خود را می طلبند. بخش دوم هم عواملی که داخل کوی می شوند و این حوادث را رقم می زنند، معمولا چون نمی خواهند به این کار نادرستی که انجام داده اند، پرداخته شود و دنبال توجیه می گردند، بخش اول را تبلیغ می کنند و تقصیر را به گردن کسانی می اندازند که آن مقدمات را فراهم کردند. برخی از مواقع هم که ما با آنها مواجه می شویم، تعبیرشان این است که اگر به شما سنگ بزنند، فحش بدهند، و … ناراحت شوید، از خودتان عکس العملی نشان نمی دهید؟! و به همین منوال اقدامات خشونت بار خودشان را توجیه می کنند.
لذا در ورود کلی بحث، به نظر بنده یکی از تشابهات جدی این موضوع، همان دو بخش کاملا مشترک است؛ چه در سال 78 که بسته شدن روزنامه سلام ، بهانه ای شد و شب جمعه، شب هجدهم تیر 78، عده بسیار معدودی از دانشجویان که در برخی ساعات شب به چند ده نفری رسیدند، دست به اعتراض زدند و چه در یکشنبه شب، شب بیست و پنج خرداد 88 که به بهانه بحث انتخابات، همین اتفاق افتاد و اتفاقا با همین سناریو و با همین شرایط و باز به بهانه این اعتراض و مجددا بسته شدن خیابان، عده ای وارد کوی شدند و اتفاق تلخ و غیر قابل بخشش را رقم زدند.
این یک نکته که به نظرم اگر کسی بخواهد بحث جامعی کند، باید این دو بخش را با هم ببیند و با هم تحلیل کند؛ چرا که تا بخش اول نباشد، بخش دومی اتفاق نمی افتد و تا بخش دومی اتفاق نیفتد حادثه کویی پیش نمی آید که کسی اصلا بخواهند از آن یادی کند.
نکته بعدی که وجود دارد این است که متن ماجرا هم شباهت های بسیار جدی به یکدیگر دارند. یعنی وقتی که در سال 78 روزنامه سلام صبح چهارشنبه توقیف می شود، به سرعت روزنامه صبح امروز به مدیر مسئولی آقای حجاریان تهدید می کند که عنقریب شما حادثه ای را مشاهده خواهید کرد و بلافاصله اتفاقی که می افتد این است که از سر شب، یک جمعیت دانشجوی محدود، آن هم در زمان امتحانات ـ که در داخل کوی عده زیادی مشغول درس خواندن بودندـ دور هم جمع می شوند و یک حرکت محدودی را شروع می کنند، داخل کوی می چرخند، افراد را جمع می کنند و یک اطلاعیه اولیه ای به صورت سراسری داخل کوی پخش می کنند و اعتراض تا سر در کوی ادامه می یابد؛ تا این که نهایتا به داخل خیابان، آتش زدن و حمله به مهد کودک و بانک روبه روی کوی می کنند و بالاخره شرایطی را فراهم می سازند که ماحصلش این می شود که زمینه مواجهه نیروی انتظامی با آنها فراهم می شود.
علاوه بر این، کسانی که شاهد این جریان هستند،بیان می کنند که از قبل تحریک هایی توسط عواملی که هیچ مشابهتی به یک عنصر دانشجویی نداشتند، صورت می گرفت. مشابه همین موضوع سال گذشته اتفاق می افتد. به گزارش آقای دکتر رهبر، رئیس دانشگاه تهران، از قبل عواملی به آنجا می روند و شروع به کنده کاری و یا خالی کردن سنگ در منطقه با ماشین سنگین می کنند و امکاناتی که برای درگیری لازم است را به نوعی فراهم می آورند. همچنین ایشان گزارش می دهند آن شب افراد دانشگاه با کسانی مواجه بودند که هیچ ربطی به دانشجو و به عناصر داخل کوی نداشتند و افرادی بودند که به هر حال این گونه عناصری که از آنها غفلت می شود آتش بیار معرکه هستند. و این مسئله خود تبدیل به زمینه ای شد، تا از داخل هم عده ای که جمع شده بودند،آمدند و مقدمات درگیری مذکور و نتیجتا ورود به کوی را فراهم کردند. علاوه بر این که در تیر ماه 78 بهانه ورود به کوی، به گروگان گرفتن عده ای سرباز نیروی انتظامی در زیر زمین ساختمان چهار بود و خبری که بیرون منعکس شد بحث آتش زدن آن سرباز ها و سخنانی از این جنس، زمینه التهاب و ورود به کوی را مهیا کرد. امسال نیز دقیقا شبیه همین قضیه اتفاق افتاد. آنها دو نفر ـ که از نیروی انتظامی نبودندـ را گروگان گرفتند منتها این بار آنها را به کتابخانه بردند و همان شرایط اتفاق افتاد و خود این مسئله باز علتی شد برای این که نیروی انتظامی وارد شود.
نکته سومی که وجود دارد، این است که افرادی که مسئول اصلی ناآرامی هستند، در هر دو واقعه، صحنه را سریعا ترک کردند و هیچ کدام در معرض آسیب قرار نگرفتند. البته بخش زیادی از آنها هم که توسط دانشجویان شناسایی شدند سالم مانده بودند و بعد از مدتی سر و کله آنها در کوی پیدا شد. اما متاسفانه کسانی که داخل کوی مشغول درس خواندن و یا در حال استراحت بودند، مورد ضرب و شتم قرار گرفتند. یعنی کسانی که به نوعی آسیب جدی دیدند، با این موضوع هیچ نسبتی نداشتند. مثلا شما اگر در سال 78 هم دقت کنید، می بینید کسانی که بیشترین کتک را خوردند، بچه های مسجد کوی بودند، چرا که بعد از نماز صبح ریختند داخل و آنها را زدند و بچه ها آسیب جدی هم دیدند و یا در خوابگاه ها که درگیر شده بودند، عده ای که مشغول استراحت بودند، صدمه دیدند. سال گذشته هم عوامل اصلی فرار کردند. و بخش عمده دانشجویان مظلوم واقع شدند و آسیب دیدند. موضوع بعدی این است که معمولا این التهاب شرایطی را ایجاد می کند که هیچ گونه رعایت حدود نمی شود و به نوعی کار را به جایی می برد که عملا کسانی که در معرض آسیب هستند، به بدترین وجه هم مورد توهین قرار می گیرند و این اصلا هیچ گونه نه با نیروی عمل کننده ای که وارد می شود و نه با کسی که در معرض این آسیب ها قرار می گیرد، ندارد. فلذا بیشترین آسیب در این وقایع علاوه بر مشکلات، ضرب و شتم و شکستگی ها و آسیب روحی است.
بنابراین به نظر من باید این امکان را فراهم کنیم که کسانی که در ارتباط با مسائل دانشجویی و دانشگاه قرار می گیرند، آموزش های لازم را ببینند که اساسا نوع مواجهه شان با این مسائل در لحظه ها و صحنه ها چه باشد که چنین اشکالاتی به وجود نیاید. علاوه بر این که در مقابل، مجموعه دانشجویی باید بداند که اعتراض و مطالبه کاملا متفاوت است. با خیابان بستن و آتش زدن و یا ایجاد شرایطی که در حقیقت زمینه فراهم شود تا یک عده بهانه پیدا کنند، معترض به دانشجو شوند. به اعتقاد من خیلی توهین بزرگی است که هم عده ای، دانشجو را ابزار بدانند و از آنها به عنوان یک ابزار یا وسیله استفاده کنند و هم یک عده به نام دانشجو آشوب به پا کنند و نهایتا عده ای دیگر این گونه متعرض دانشجو شده، وارد کوی شوند و دانشگاه را متشنج کنند.
نکته دیگری که بنده در سال 78 از نزدیک شاهد بودم، وجود آدم هایی بود که مبتنی بر یک تعلق خاصی، ورود پیدا می کنند ولی جوانب امر را هیچ نگه نمی داشتند.
این لباس شخصی ها که مدام می شنویم چهار گروه هستند، یگ گروه همان بچه های اطلاعات نیروی انتظامی هستند که به دنبال ماموریت قانونی خود هستند و گروه دیگر افرادی هستند که دارای عصبیت و احساسات زیادی بوده و زمانی که دخالت می کنند،عملا به خشونت و درگیری دامن می زنند. مثلا بنده یادم هست در همان سال 78 هم یک دوستی را که شاید سال ها ندیده بودمش در درگیری ها مشاهده کردم و جالب بود وقتی که دید من دنبال میانجیگری در این آشوب ها برای جلوگیری از حادثه هستم،ب ه شدت بنده را مورد اعتراض قرار داد و گفت : « تو هم استحاله شدی!» او به هیچ عنوان فکر نمی کرد که اقدام نادرست او چه عواقبی دارد. بعدها تعبیر مقام معظم رهبری این بود که این واقعه مثل دشنه ای بود که در قلب من فرو رفت! و این دوست قدیمی به این بخش اصلا توجه نمی کرد.
بخش سوم هم هستند که حقیقت امر اصلا مشکوک است که عده ای با چنین وجوهی وارد شوند، اما هیچ یک از شئون اولیه اسلامی را نگه نمی دارند و در اعتراض به این موضوع مقام معظم رهبری فرمودند آنها آدم هایی هستند که با شعار های حزب الله گری، اقدامات کاملا نامناسب، نابخردانه و خلاف ادب انجام می دهند و حتی ضرب و شتم هم انجام می دهند که اصلا پذیرفته نیست. بخش چهارم هم برخی افرادی به ظاهر لباس شخصی ولی کاملا مشکوک هستند که در گزارش رئیس دانشگاه تهران نیز به آن اشاره شده بود که این افراد از روز قبل در کوی بودند. بنابراین تفکیک آدم ها ، واکاوی آن ها و شناختن زمینه های بروز و ظهور آنها یک موضوعی است که اگر به آن توجه شود، معلوم می شود که خیلی از این موارد که اتفاق می افتد، واقعا با تدبیر قابل پیشگیری است.
از سوی دیگر، شاهد این هستیم که وقتی اتفاقی بدین شکل می افتد، سریعا سفره عزایی پهن می شود و آن هایی که کتک خورده اند، فراموش می شوند و در عوض کسانی که صحنه گردان هستند، دور سفره می نشینند و از آن بهره برداری و شروع به اقدام سیاسی می کنند. یعنی برای صحنه گردانان اصلی، ابتدای این امر یک اقدام و یک خواسته سیاسی بوده و انتهای آن هم بهره گیری سیاسی است.
در سال 78 دروغ پراکنی به حدی شدت یافته بود که صحبت کشته و ها و شهدا بود. بعدا معلوم شد که اصلا هیچ خبری نبوده و غیر از یک فردی به نام عزت ابراهیم نژاد که البته او هم دوران سربازی اش را پشت سر می گذاشت و در آنجا حضور داشت، هیچ دانشجویی آن شب و شب های بعدی کشته نشده بود. خاطرم هست که تا چند وقت برای این کشته ای فرضی لباس مشکی می پوشیدند که هیچ، بلکه در دانشگاه شهید بهشتی مجلس ترحیم چهلم آن ها را هم با این که دروغ بود، برگزار کردند و این یعنی همان بهر برداری سیاسی.
راهکارهای لازم برای این که چنین بحران ها و حوادثی دیگر اتفاق نیفتد را چه می دانید؟
در حقیقت باید عناصر مسئول کشور، سردمداران و سرشاخه های آشوب گری که البته دانشجو هم نیستد را شناسایی کنند و با پیشگیری های خود، اجازه ندهند که آنها وارد این محیط ها شوند و اتفاقات ناشایستی بیفتد که اعتقاد و اعتبار و سرمایه های مملکت را به باد بدهند. مثلا سال 78 همان شب دوم وقتی که برخی افراد به دانشجوها می گفت که به داخل کوی بروید،یادم هست صدایی بلند شد و اعتراض کرد که : « ما دانشجو نیستیم؛ ما آمدیم از دانشجو حمایت کنیم برای چی بریم داخل؟» و عواملی از این دسته که اراذل اوباش بودند. عناصر سیاسی هم نباید طمع ورزی کنند و برخی عوامل را بسیج و گسیل نکنند که از دانشجو به عنوان یک ابزار در اجرایی کردم مقاصد شوم خود استفاده کنند. ضمن این که نباید با دانشجو برخورد خصمانه داشت، دانشجو هم باید بداند که روند اعتراض به گونه ای دیگر است. می توان صریح ترین اعتراضات و نقدها را داشت ولی آشوب و بلوا نکرد و خیابانی نبست. آموزش نیروی انتظامی در نحوه برخورد و مواجهه با چنین شرایط و افرادی از جنس دانشگاهی و دانشجویی بسیار مهم و ضروری است که دیگر چنین هزینه هایی پرداخت نشود. یقینا با تدبیر مسئولین دانشگاه خیلی از این اتفاقات دیگر رخ نمی دهد. همین امسال برخی بحران ها و اعتراضات در دانشگاه تبریز که سال گذشته آبستن حوادث بود، مرتفع شد. رئیس دانشگاه تدبیر کرد، البته ریسک و خطر هم کرد؛ چرا که احتمال تعرض و درگیری جدی وجود داشت، اما ایشان به میان دانشجو ها آمد و با پاسخگویی و ارائه توضیحات و روشنگری، ماجرا را مدیریت کرده و اجازه نداد که اتفاقی برای دانشگاه بیفتد. لذا مسئولین دانشگاه خود می توانند دست به دست هم دهند و از این حوادث که منجر به بی آبرویی نظام، بی اعتمادی و از بین بردن سرمایه های اجتماعی کشورشان می شود،پیشگیری کنند.
آقای دکتر از آنجایی که فرموید رئیس دانشگاه در مدیریت بحران می تواند تایثر گذار باشد،شنیده هایی هست که در واقعه 88 اصل ورود به کوی از سوی آقای دکتر رهبر درخواست شده بود. آیا این امر صحت دارد؟
خیر، ایشان هیچ دخالتی در این ماجرا نداشتند. ایشان ورود روز شنبه را که در پردیس مرکزی، نیروی انتظامی وارد شد، اجازه داده بودند و به درخواست خود ایشان هم وارد شدند؛ چرا که خبر داده بودند ضرب و شتم و گرفتن آدم ها طوری شده که خطر جانی وآتش سوزی دانشگاه را تهدید میکند. این درخواست برای روز 23 خرداد شنبه بود امابرای شب 25 خرداد ایشان هیچ اجازه ای به هیچ گروهی برای ورود نداده بودند و درخواستی هم در این زمینه نداشتند؛ حتی جر و بحث جدی هم با عوامل کرده بودند.
شب واقعه هنگامی که عده زیادی از دانشجو ها دستگیر شده بودند کمیته ای از برخی نمایندگان برای موضوع شکل گرفت. نتیجه پیگیری های این کمیته چه شد؟
صبح فردای کوی، آقای نادران سپس بنده و بعد آقای ابوترابی و جلالی به آنجا رفتیم. همان جا وقتی که شرایط را که خیلی اسفناک و بسیار تاثر و دردآور بود، دیدیم و با دانشجو ها هم صحبت کردیم، من متوجه شدم که بخشی از این دانشجو ها را دستگیر کردند و بردند. لذا در همان مکان با فرمانده محترم نیروی انتظامی صحبت کردم و ایشان هم کاملا بنای جدی در آزاد سازی و همکاری داشتند و با فرمانده اطلاعات ناجا هم صحبت کردم و بعد آقای ابوترابی هم که تشریف آوردند با فرماندهی ناجا صحبت کردند و بعد از این صحبت ها از آن جا به پلیس امنیت رفتیم و همان جا که بودم، خبر دادند که آقای لاریجانی هم در مجلس می خواهند کمیته ای تشکیل بدهند و گفتند که شما هم باشید و آن جا آقایان کاتوزیان و عباس پور هم علاوه بر آقای نادران و حاج آقای ابوترابی و آقای جلالی شاهرود آمدند. حکمی به ما داده شد و بنابراین قرار گرفت که ما به موضوع رسیدگی کنیم و من بلافاصله به سراغ دانشجو ها رفتم و تا ساعت 1 بامداد آن جا ماندم و آقای رهبر هم آمدند و کل دانشجوها که 138 نفر بودند، آزاد شدند و شبانه به خوابگاه برگشتند و به نظرم این امر یک اقدام بسیار مثبتی بود که انجام شد و انصافا همه نیروهای مسئول از نیروی انتظامی و دادستانی و … همکاری کردند.
در خصوص بهره برداری رسانه های خارجی از این قبیل حوادث در جهت تخریب وجه نظام نظرتان چیست؟ تلویزیون بی بی سی فیلمی از واقعه کوی منتشر کرد که به وضوح مشخص بود این فیلم امنتی توسط یک جریان نفوذی در میان نیروهای انتظامی برای آنها ارسال شده است.
من اساسا موضوع را خیلی مشکوک می دانم. شما وقتی که پیگیری می کنید، می بینید که نقاط ابهام در این واقعه بسیار زیاد است. به هر حال ساده نیست عده ای به نام دانشجو در جریان امتحانات این بلوا را به پا می کنند و از سوی دیگر این که یک فرمانده میدانی به این جمع بندی برسد که باید ورود پیدا کند. وقتی این اتفاق می افتد، آدم می بیند که خیلی فراتر از یک ورود و یک حادثه برای خواباندن یک اعتراض و یک فتنه خیابانی رخ داده است. به نظر من حتما یک سری عوامل زمینه ساز هستند که فضا را برای رخ دادن این اتفاق و یا رقم خوردن حلقه های بعدی اش ترغیب می کنند. چون برای خیلی ها مهم است انقلابی که به نوعی پیامش، پیام انسانی، ارتباط، تعامل، فکر و اندیشه اسلامی است را در موضع طالبانی قرار دهند و بتوانند از آن بهره برداری منفی کنند. لذا هر دو دوره برای بنده مشکوک است چرا که نتیجه ای جز بدنامی و ضرب و شتم دانشجو و لکه دار شدن نیروی انتظامی علی رغم خدمات زیاد آن و ملکوک شدن چهره نظام اسلامی نداشته است، لازم است که مجموعه های مسئول تجسس کنند و موشکافانه پاسخ ها و علت ها را بیابند.
به عنوان سوال آخر، نهایت قصه کوی به کجا رسید؟ عاقبت امر چه شد؟ برخورد با متخلفین در چه مرحله ای قرار دارد؟
موازی با مجموعه ای که برای شما گفتم، مجموعه معترضی هم شکل گرفت که نهایتا به شکل گیری کمیته ای در داخل دانشگاه، متشکل از اساتید محترم، مسئولین دانشگاه و منتخبین دانشجویان منجر شد. البته در این کمیته آقایان نادران ، ابوترابی و بنده هم سه نفر از مجلس بودیم. کمیته حقیقت یاب، کمیته خسارت ها، کمیته پیگیری مباحث آموزشی ـ تحصیلی دانشجویان و کمیته پیگیری ملزومات پزشکی دانشجویان و آسیب دیدگان، کمیته برای پیگیری آزادی دانشجویان و … دیگر کمیته ها بودند که شکل گرفتند و تقریبا ماموریت تمامی آن ها پایان یافت و پرونده عوامل خودسرو کسانی که ناآرامی در کوی ایجاد کردند و یا دسته دیگری که برخوردهای زننده ای را منجر شدند، همگی در جریان است و دادگاه بسیاری از آن ها در حال برگزاری است و این روزها بخشی از نتایج ان اعلام خواهد شد.
Sorry. No data so far.