پلیس سایبری ضرورت امروز کشور

فن آوری‎های نوین در واقع هدفی جز راحتی زندگی شهری و ایجاد دهکده جهانی با حذف مرزها، زبان‌ها و سرعت بخشیدن به کسب و کار، بهینه‌سازی انرژی و ایجاد ارتباط، تعامل و همکاری را ندارد.
تفاوت عمده توسعه فناوری اطلاعات با انقلاب‌های صنعتی و سنتی در گذشته این است که در جوامع گذشته دولت‌ها و حکومت‌ها شرایط و بستر حضور مردم کشورشان را در انقلاب فراهم می‌کردند. یعنی با ایجاد انقلاب صنعتی و توسعه صنعت، شرایط و بسترهای لازم حضور مردم در عرصه‌های مختلف را با فعال نمودن کارخانه‌ها و کشاورزی فراهم می‌کردند ولی انقلاب اطلاعات که مبتنی بر توسعه فناوری اطلاعات می‌باشد کاملاً با شرایط گذشته متفاوت است. زیرا در این انقلاب مردم پیشگام هستند و قبل از حضور دولت‌ها و حکومت‌ها به طور خودسرانه و یا براساس کنجکاوی، علاقه و نیاز، وارد این فضا در عصر اطلاعات می‌شوند و از فناوری اطلاعات و ارتباطات با توجه به ویژگی‌های فردی، علمی و تخصصی خود بهره می‌برند.
اگرچه این فضا و به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات امکانات بسیاری را فراهم آورده تا بخش قابل توجهی از فعالیت‌های انسانی با سرعت بیشتر و هزینه کمتر انجام گیرند اما همین فناوری اطلاعات با تسهیل زمینه و شیوه ارتکاب جرم و توسعه خسارت مادی و معنوی ناشی از جرم و ایجاد جرایم جدید و پدید آوردن شیوه‌های مجرمانه نوین، فرصت‌های طلایی زیادی را برای مجرمین فراهم نموده است.
در چنین فضایی که از آن با عنوان فضای مجازی نام برده می‌شود، افراد و مجموعه ها خارج از حوزه دولت‌ها نقش‌آفرینی می‌کنند و کنترل سنتی دولت‌ها بر حوزه‌های کارکردی همچون امنیت، ایجاد نظم سیاسی، مدیریت و ساماندهی فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را با چالش‌های جدی مواجه ساخته‌اند. چالش‌هایی که بعضاً هر یک از آنها برای ایجاد تزلزل در هر دولتی کافی به نظر می‌رسد.
بدیهی است که صحنه گردان چالش‌‌ها و حفره‌ها همان مجرمین نام آشنایی هستند که در سراسر جهان امنیت مردم و دولت‌ها را هدف گرفته‌اند. مجرمینی که در گذشته با ابزارهای سنتی و امروز در دنیای مدرن با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته جرایم خرد و کلان را رقم می زنند. درچنین فضایی وجود عاملی که بتواند کژکارکردی افراد و سازمان‌ها و گروه‌ها و دستجات را کنترل کند امری بدیهی است حال آن که حضور و نقش پلیس در تمام جوامع و عرصه‌ها از ضروریات اجتناب‌ناپذیر است که به عنوان ناظم و ناظر اجتماع نقش آفرینی می‌کند. پلیس باید با استفاده از تکنولوژی‌های روز، عرصه فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه را در تمام ابعاد هموار نماید و از سوی دیگر با تیزهوشی، درایت و دانش مبتنی بر دانش روز، مسیر تنفس و میدان عرض‌اندام متخلفین و بزهکاران را تنگ نماید. ضمن این که باید توجه داشت ظهور فناوری‌های نوین ارتباطی، تعاملات و ارتباطات انسانی را دچار دگرگونی‌های بنیادین کرده است. از این رو کارکرد پلیس سنتی با ابزار سنتی ، دیگر پاسخگو نخواهد بود. زیرا محیط مجازی از محیط واقعی و مجرمین و شگردهای آنان نیز کاملاً متفاوت هستند.
با پیشرفت کشورهای توسعه یافته در فضای سایبر و وابستگی بی چون و چرای این کشورها به فناوری و اطلاعات روز دنیا و منسوخ و نابود شدن روش‌های سنتی در این کشورها ضرورت ایجاد پلیس سایبری از سالیان پیش احساس شده و کشورهای توسعه یافته همزمان با پیدایش تکنولوژی‌های جدید نسبت به ایجاد پلیس و وضع قوانین و مقررات توأم اقدام و با این تدبیر خردمندانه فعالیت مجرمین را سخت کرده‌اند.
توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات، پیچیدگی مناسبات در کشور و حضور جامعه کنونی در عرصه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و گسترش روزافزون اینترنت به عنوان یک پدیده نوظهور در جامعه ایرانی با قابلیت‌های فرامکانی و فرا‌ زمانی، چندمتنی، دیجیتالی و بویژه تعاملی بودن، عرصه نوینی برای فعالیت‌های پلیس به عنوان حامی مهم حفظ امنیت در جامعه فراهم کرده است. اینترنت به عنوان یک رسانه چندوجهی با توانایی بازنمایی کامل دنیای واقعی، با تغییری که در مفهوم زمان و مکان ایجاد کرده میزان دسترسی مخاطب را به اطلاعات، بدون محدودیت‌های زمانی و مکانی امکان‌پذیر ساخته است.
اینترنت فضایی است که محیط آن غیرملموس است ولی نتیجه عینی آن در واقعیت شکل می‌گیرد. اینترنت از به هم پیوستن شبکه‌های محلی در شاهراه‌های ارتباطی و ایجاد شبکه‌های بین‌المللی شکل گرفته است. در این محیط، حجم وسیعی از اطلاعات راجع به روابط افراد، فرهنگ‌ها، ملت‌ها، کشورها و به طور کلی هرآنچه در کره خاکی به صورت فیزیکی ملموس وجود دارد به صورت نوشته،‌تصویر، صوت و اسناد در یک فضای مجازی به شکل دیجیتال وجود داشته و قابل استفاده و در دسترس کاربران می‌باشد. عرصه فضای مجازی با دسترسی به طیف گسترده‌ای از مخاطبان که عموماً شامل نوجوانان و جوانان است می‌تواند با اطلاع‌رسانی مستمر شبانه‌روزی و بدون محدودیت در این فضا و از طریق تعاملات چندوجهی صوتی و تصویری به مخاطب خود نزدیکتر شده و مانع ایجاد فاصله میان کارگزاران امنیت در جامعه و عموم مردم شود. با ظهور این پدیده (فضای مجازی) بستری فراهم شده تا علاوه بر اشخاص حقیقی حتی سازمان‌ها و نهادهای دولتی و غیردولتی نیز ضرورت حضور در این عرصه را باور کرده و برای بازنماندن از سرعت حرکت در دنیای امروز، ایفاگر نقشی در این جهان مجازی باشند و عرصه فعالیت خود را به این صحنه بکشانند.
ضمن این که کشورمان در حال حاضر با 2/55 درصد از کل جمعیت کاربران اینترنت در رتبه اول خاورمیانه ایستاده و این در حالی است که ضریب نفوذ اینترنت در جهان به طور میانگین 6/26 درصد و ضریب نفوذ در خاورمیانه 3/28 درصد می‌باشد. از سوی دیگر در فضای مجازی کشور، رشد روزافزون فناوری اطلاعات در ایجاد توسعه کسب و کار، تجارت، بانکداری، خدمات، آموزش، بیمه و غیره و همچنین ناکارآمدی روش‌های سنتی در برآوردن نیازهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی در فضای تولید و تبادل اطلاعات (سایبری) و براساس نیاز جامعه اطلاعاتی و برنامه چشم‌انداز بیست ساله و سند راهبردی امنیت تولید و تبادل اطلاعات کشور – که در آن تأکید بر راه اندازی پلیس امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات و مرکز تشخیص جرایم در حوزه فضای تولید و تبادل اطلاعات شده است – ضرورت انکارناپذیر تشکیل پلیس امنیت فضای تولیدو تبادل اطلاعات نمایان می‌شود. پلیسی که باید خیلی زودتر از اینها در ساختار پلیس کشور ایجاد می‌شد و فعالیت می‌کرد. زیرا حضور فعالانه این پلیس در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات (فضای مجازی) و استفاده از قابلیت‌های موجود و سایر حوزه‌ها، برای بسترسازی مناسب، اطلاع رسانی، نظارت، ترغیب و تهدید به منظور تولید امنیت و کنترل ناهنجاری‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی می‌تواند نقش جدی را در جامعه داشته باشد.
در این رابطه گسترش و حفظ امنیت در جامعه که با پیچیدگی روزافزون ناشی از تولید و تبادل گسترده اطلاعات مواجه است، امری بسیار دشوار بوده و نیازمند برنامه ریزی‌های کلان و گسترده می‌باشد که سازمان‌های متولی نظم و امنیت در جامعه، با شناخت قابلیت‌ها و اهمیت فضای مجازی و براساس رویکرد تعاملی با مخاطب و کسب رضایتمندی و خشنودی مخاطب می‌توانند از عهده وظایف ذاتی خود در فضای مجازی برآیند. از آنجا که دیگر حیات اجتماعی شهروندان محدود به دنیای فیزیکی که در آن زندگی می‌کنند نیست، امنیت آنان نیز محدود به محیط فیزیکی زندگی‌شان نمی‌شود. از این رو حضور پلیس در قلمرو فضای مجازی برای کنترل بسیاری از ناهنجاری‌هایی که ممکن است در این محیط شکل بگیرد، لازم و ضروری است. همچنین موجودیت یافتن پلیس‌امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات کشور می‌تواند بسیاری از نیازهای شهروندان، سازمان‌ها و دستگاه های دولتی و غیردولتی و بین‌المللی و مجموعه های آگاهی رسانی پشتیبانی و امداد (آپا) که سایر دستگاه‌ها قابلیت پاسخگویی به آنها را ندارند برطرف کند.
بر این اساس پلیس هم به عنوان حافظ امنیت می‌تواند با به کارگیری صحیح فضای مجازی در سطح خرد و کلان، پایگاه‌های پلیس را در فضای مجازی برپا کند و بخش وسیعی از فعالیت های پلیس که بایستی در مراکز پلیس در فضای واقعی انجام شود توسط اینترنت و به سرعت و سادگی انجام گیرد.
این نکته نیز قابل ذکر است که عملکرد صحیح پلیس امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات (سایبر) به عنوان حافظ امنیت در محیط وب و یا حامی پلیس‌های تخصصی در دنیای واقعی در برقراری امنیت در این محیط، علاوه بر تلاش در درک صحیح قابلیت‌های این فضا و به کارگیری صحیح آنها نیازمند قانونگذاری و حمایت‌های سودمند روزآمد در این حوزه نیز هست. تا زمانی که جرایم حوزه فضای تولید و تبادل اطلاعات (سایبر) بخصوص جرایم اینترنتی و حدود آنها بخوبی تعریف نشده و قوانین و مقررات بین‌المللی و ملی برای آنها به طور روزآمد و متناسب با پیشرفت‌های غیرقابل انکار فناوری اطلاعات و در کنار آن فرهنگ‌سازی آمیخته به ارزش‌های انسانی، اخلاقی و اسلامی پیش‌بینی نشود، از پلیس به عنوان حافظ امنیت محیط فضای تولید و تبادل اطلاعات (سایبری) نمی‌توان نتیجه مطلوب را انتظار داشت. چنانچه امکان پیاده‌سازی پلیس سایبر در سراسر کشور با قابلیت‌های ذکر شده فراهم نشود عملکرد پلیس نمی‌تواند در کسب رضایت کاربران و همکاری آنهاموفق باشد و فضای تولید و تبادل اطلاعات را به بستری برای توسعه کشور تبدیل نماید و اجازه ندهد این فضا به محلی برای فعالیت مجرمین تغییر کند. در فضای کنونی و آینده فناوری اطلاعات ضرورت ایجاد پلیس با حمایت‌های مادی و معنوی و توسعه کشوری امری اجتناب‌ناپذیر است.
به همین خاطر امروز برای تأسیس پلیس کارآمد، هوشمند و متخصص سایبری باید تلاش کرد تا شهر بدون ناظم اجتماعی نباشد و اگر دیر شروع کنیم شاید فردا برای پلیس هم جایی نباشد.