گفت‌وگو با بنیانگذار عکس با حرم

سال‌هاست عکاسی می‌کند، در دانشگاه درس می‌دهد و داور جشنواره عکس است. «بردبار» خودش را یک عکاس مستند اجتماعی می‌داند که البته سال‌هاست برای مطبوعات عکس خبری می‌گیرد.

اوّلین جایزه‌‏ی بین‏‌المللی عکّاسی ایران

شاید بتوان گفت که اوّلین جایزه‏‌ی بین‏‌المللی ایران در زمینه‏‌ی عکّاسی به نام ایشان ثبت شده است؛ چرا که عکّاسی تا آن زمان در ایران این قدر رشد آکادمیک نداشت و قطعاً در آن زمان کسی به شکل پیشرفته عکّاسی نمی‌‏کرد. رشته‏‌ی عکّاسی در دانشگاه‌‏های ایران، بعد از انقلاب اسلامی شکل گرفت. خیلی دوست دارم تحقیق شود که اگر این طور بوده، کسب اوّلین جایزه‏‌ی بین‌‏المللی عکّاسی ایران به نام آقای سیّاح، شهر مشهد و استان خراسان ثبت شود.

آقای سیّاح به عکّاسی خیلی علاقه داشتند. وقتی متوجّه فراخوان جشنواره‌‏ی عکّاسی شدند، از طریق استانداری خراسان در این جشنواره شرکت کردند و عکس‏‌هایی را فرستادند. ایشان در این جشنواره موفّق به کسب جایزه شدند. به همین خاطر، استانداری خراسان ضیافت شامی برپا کرد؛ امّا آقای سیّاح که مسایل مذهبی را رعایت می‌‏کردند و عکّاس آستان قدس بودند، چون احتمال می‌‏دادند که در این میهمانی مشروب سرو شود، در مراسم شرکت نکردند.

حرم ـ بارگاه، عکس می‌‏گیریم

درباره‌‏ی عکس معروف «سقّای پیر» ایشان می‌‏گفت: «این عکس را فقط به خاطر عکّاسی نگرفتم، بلکه به دنبال هدف دیگری نیز بودم. آن زمان تمایلات کمونیستی در ایران خیلی زیاد بود. من به عنوان یک بچّه‏‌مذهبی دوست نداشتم که ایران به آن سمت حرکت کند. پس این عکس را گرفتم و عنوانش را گذاشتم «ما ژنده‌‏پوشان ایرانی کار می‌‏کنیم، ولی کمونیست نمی‌‏شویم».»

اتّفاق دیگری که افتاد و به نظر من قابل تقدیر است، سنت عکّاسی حرم ـ بارگاه است. ایشان صادقانه می‌‏گفت که این کار درآمد خوبی داشت؛ چون زوّار حرم امام رضا (ع) پس از تحمّل سختی سفر، خیلی دوست داشتند که با خودشان یک عکس به یادگار ببرند.

از پشت‌‏بام تا آتلیه

شاید آقای سیّاح عکّاسی جلوی پرده را از دایی خود که در روسیه عکّاسی می‌‏کرد یاد گرفته بود. ما قبل از عکّاسی حرم ـ بارگاه، در عکّاسی‏‌های دنیا داریم که از پرده استفاده می‌‏کردند. حتّی در عکس‌‏هایی که از کاخ گلستان وجود دارد، ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه جلوی پرده عکس گرفته‏‌اند. نتیجه اینکه با الهام گرفتن از عکس‌‏های دوره‏‌ی قاجار و عکس‏‌هایی که دایی آقای سیّاح به ایشان نشان داد، این ایده شکل گرفت که می‌‏شود نقّاشی‏‌هایی از حرم و بارگاه تهیّه کرد و زوّار را متقاعد کرد که جلوی این پرده‏‌ها عکس بگیرند. البتّه هیچ‏وقت از خودشان نشنیدم که ایشان بنیانگذار این کار بوده باشند، ولی قطعاً جزو بنیان‏گذاران این روش عکّاسی بوده‏‌اند.

ایشان می‌‏گفت: قبل از این، زوّار و مسافرین را روی پشت بامی می‌‏بردیم که مشرف به حرم باشد و منظره را طوری انتخاب می‌‏کردیم که حرم دیده شود. ما علاوه بر حرمتی که برای عکّاسی قایل بودیم، به فکر درآمد هم بودیم و نمی‌‏خواستیم مسافرین را از دست بدهیم. در نتیجه به این رسیدیم که باید به جای روی پشت بام بردن مسافرین، پرده‏‌هایی درست کنیم و از مسافرین جلوی این پرده‏‌ها عکس بگیریم. ایشان می‌‏گفت: در آن زمان نهایتاً دو یا سه عکّاس‏خانه بود که از این پرده‏‌ها استفاده می‌‏کرد.