شبکه «پرس تی وی» در چهارصدمین سال اخراج مسلمانان از اسپانیا، مجموعه‌ای مستند با نام «رد پا» را تولید و پخش کرد که به گفته مسؤولان این شبکه انگلیسی زبان، بازخورد خوبی هم در آن سوی مرزها داشت.
سازندگان این مجموعه‌ی مستند به غیر از خود کارگردان آن همگی اسپانیایی بودند و آن چه هدف اصلی از ساخت این مستند عنوان شد، نمایش واقعیتی از انگلستان استعمارگر است که به رغم شعارهایی که از آزادی بیان و استقلال کشورها می‌دهد، هنوز چندین مستعمره دارد که جبل‌الطارق از آن جمله است.
احمد علیزاده پس از پخش «رد پا»، به همراه عطایی، مدیر روابط عمومی پرس تی وی، در نشست سرویس تلویزیون خبرگزاری دانشجویان ایران شرکت کرد و درباره روند تولید این پروژه و هم‌چنین تفکری که پشت ساخت آن وجود داشت، توضیحاتی را ارائه داد.
او در این نشست هم‌چنین پیشنهاد داد که رییس سازمان صدا و سیما در نشستی صمیمانه با حضور مستندسازان شرکت کند و همانند نشست‌هایی که طی سال‌های گذشته با فعالان حوزه‌های دیگر برگزار کرد و به درد و دل‌ها و درخواست‌های آنان گوش داد، شنونده‌ی خواسته‌های مستندسازان باشد.
علیزاده که کارگردانی و تهیه‌کنندگی مستند «رد پا» (footprint) را برای پخش از پرس‌تی‌وی بر عهده داشت، در سال 60 همکاری با صدا‌وسیما را آغاز کرد و در گروه‌های اجتماعی، واحد جنگ، ارتباطات این سازمان کار کرد. او از سال 67 به خارج از کشور رفت اما همکار‌ی‌اش با سازمان صدا و سیما را هم‌چنان ادامه داد.
علیزاده از سال 78 به عنوان خبرنگار صدا و سیما در مادرید مشغول به کار شد، تا این‌که فعالیتش را در شبکه‌ی پرس‌تی‌وی آغاز کرد.
* مستند درباره استعمار جبل الطارق
علیزاده به این نکته اشاره کرد که مستند «رد پا» درباره‌ی تنگه‌ی جبل‌الطارق ساخته شده‌است و شاید در نگاه اول ساده جلو کند، ولی در اطرافش مسائلی است که آن را پیچیده می‌کند. او توضیحاتی را در این باره ارائه داد که چرا شبکه‌ای مانند پرس تی وی که سعی دارد جایگاهش را در بین رسانه‌های مستقل جهان حفظ کند، به این مستند می‌پردازد.
او درباره نحوه ساخت پروژه «رد پا» گفت: همکاران و دوستان به من گفتند چنین پروژه‌ای هست، اگر ساخت آن را بپذیرید، جبهه جدیدی است؛ اگر بتوان خدمتی دراین جبهه کرد، خدمت به میهن و مملکت است. من وقتی با شبکه «پرس تی وی» آشنا شدم، سفارش‌های متعددی گرفتم؛ در این چند سال که شبکه مشغول است، به‌طور مشخص سه سفارش دریافت کردم و «رد پا» آخرین کارم بود. پروژه‌های دیگر درباره‌ی انفجار مرکز یهودیان آرژانیتین و مهاجرت مهاجرین آمریکای جنوبی به آمریکای شمالی ساخته شد.
علیزاده ادامه داد: این سه پروژه جذابیت‌های خاصی برای ما داشت؛ ایران مثل همیشه درگیر جریاناتی بود که نقشی در آن نداشت، اما قدرت‌های غربی مثل همیشه ایران را مسؤول می‌دانند. در بحث مهاجرت‌ها، که «نهضت مهاجران» نام داشت، برای ما خیلی مهم بود این که چطور دولتمردان آمریکایی از مهاجران غیرقانونی استفاده می‌کنند تا رای بیارند.
او با بیان این که«Foot print»(رد پا) با دو هدف ساخته شده‌است، در این زمینه توضیح داد: امسال چهارصدمین سال اخراج مسلمان از اسپانیا بود؛ ما می‌خواستیم یادآوری کنیم که اگرچه مسلمانان چهارصد سال است که از اسپانیا اخراج شده‌اند اما آثار و میراثشان هم‌چنان در اسپانیا حاضر است. ضمن این که مسلمانان توقعاتی از دولت دارند که باید برآورده شود.
* استعمار 313 ساله انگلیس بر جبل الطارق
او درباره هدف دیگر از ساخت «رد پا» اظهار کرد: ما روی جبل‌الطارق متمرکز شده بودیم؛ جبل‌الطارق آخرین مستعمره در اروپاست که تحت کنترل انگلیسی‌هاست. انگلیس‌ها هم معمولا از همه‌چیز از جمله آزادی و دموکراسی دم می‌زنند اما زمانی که منافعشان ایجاب می‌کند، این مفاهیم را فراموش می‌کنند. جبل‌الطارق جایی بسیار استراتژیک است که متعلق به اسپانیایی است اما 313 سال است که مستعمره انگلیس است و آن‌ها آن را فراموش نکردند. بنابراین ما می‌خواستیم با ساخت این مستند این محل فراموش شده را به یاد مردم بیاوریم؛ خیلی‌ها اصلا جبل‌الطارق را یادشان رفته بود و برخی‌ها حتی جای این امکان را در نقشه به یاد نمی‌آوردند؛ اما وقتی این پروژه کار شد، گفتند واقعا به این شکل درباره جبل‌الطارق نمی‌دانستیم.
علیزاده خاطرنشان کرد: جالب برای من این بود که وقتی از رییس‌جمهور جبل‌الطارق پرسیدم که آیا قبول دارید مستعمره انگلیس هستید، گفت قبول داریم؛ اما چه کسی چپاول نکرده‌است؛ از زمان غارنشینی تا امروز این موضوع ادامه داشته و انگلیس‌ها هم این کار را کرده‌اند. بیان این مطلب از سوی رییس‌جمهور جبل‌الطارق، اعتراف مهمی است و می‌توان گفت تمام 75 دقیقه برنامه ما در یک طرف و این جمله ایشان در طرف دیگر قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: می‌خواستیم این پیام را به مخاطب برسانیم که کسی در منطقه تحریکات را علیه ما انجام می‌دهد که در حال حاضر خودش چندین مستعمره در گوشه و کنار دنیا دارد.
او گفت: آن چه در ایران و آن سوی مرز کشورمان از این مستند برآورد شد، این بود که با وجود تمام محدودیت‌ها نتیجه کار رضایت بخش بود.
* آزادی عمل و محدودیت‌ها
کارگردان «رد پا» در پاسخ به پرسشی درباره آزادی عمل و محدودیت‌های ساخت آثار این چنین در آن سوی مرزها، گفت: متاسفانه وقتی پی‌می‌برند که یک اکیپ از ایران برای کار آمده‌است، همواره این محدودیت‌ها و خصوصا حساسیت‌ها بالاست. برای مثال من سعی کردم با رییس‌جمهور فعلی جبل‌الطارق صحبت کنم، اما بعد از قول‌های اولیه او پشیمان شد و بهانه‌های پیش پاافتاده و واهی برای مصاحبه نکردنش آوردند که باور‌پذیر نبود. مثلا برنامه‌کاری نخست‌وزیر تا همین دیروز قابل تغییر بود، اما متاسفانه شما نیم‌ساعت دیر رسیدید و دیگر نمی‌توانیم ببینیم که آیا می‌توان این تقویم را تغییر داد یا خیر. این درحالی است که رییس دفتر ایشان به ما قول 90 درصد داده بود که ترتیب این مصاحبه را بدهد، اما وقتی خودش رفت و سایت پرس را دید و سیاست‌های ما را شناخت، رفتارش با ما عوض شد.
* مطالبه پول برای مصاحبه با پرس تی وی
علیزاده به این پرسش که آیا در کشور اسپانیا هم شخصیت‌ها در ازای شرکت در مصاحبه پول دریافت می‌کنند؟ پاسخ مثبت داد و افزود: این که در ازای انجام مصاحبه پول دریافت کنند امری عمومی و جاافتاده است؛ خصوصا غربی‌ها که فرهنگشان تا حدی فرهنگ پول است. ما خیلی جاها باید برای انجام مصاحبه اجازه می‌گرفتیم و این اجازه، به معنای پرداخت پول است.
وی ادامه داد: اخیرا اتفاقی که افتاده بود این بود که چند تا از زیردریایی‌های انگلیس در آب‌های جبل‌الطارق خراب می‌شدند و اسپانیایی‌ها به این مساله اعتراض داشتند. انگلیس‌ها سعی می‌کردند این امر را توجیه کنند اما اسپانیایی‌ها ناراضی بودند که اگر اتفاقی برای این زیردریایی اتمی بیفتد، تکلیف ما چیست؟ این نکته برای ما بسیار مهم و حساس بود و همه نمی‌خواستند به این پرسش جواب دهند؛ باید به‌زور چوب پنبه بازکن از دهان آن‌ها این مطلب را بیرون می‌کشیدیم.
وی بار دیگر تاکید کرد: که محدودیت برای ساخت مستند «رد پا» بسیار زیاد بود.
* ضرورت کار با عوامل محلی
در این نشست علیزاده هم‌چنین بر ضرورت کار با گروه‌های محلی تاکید کرد و یادآور شد: در مستند «رد پا» تمام اکیپ ما بجز خود من محلی بودند تا سدهایی را که برای گروه‌های ایرانی ایجاد می شود، نداشته باشیم. ورود به آرژانتین، آمریکا و جبل‌الطارق برای ایرانی‌ها به این راحتی‌ها نیست؛ گروه سازنده این مستند حرفه‌یی بودند و از فیلمبردار و صدابردار گرفته تا مسؤول حمل‌ونقل، همه محلی بودند. با همه این‌ها خیلی جاها با مشکل برخورد می‌کردیم.
این کارگردان ادامه داد: در خود اسپانیا شاید کمتر با مشکل مواجه شدیم با این حال در جایی مثل کاخ الحمرا ساعتی 700 یورو پول می‌خواستند تا بتوانیم تصویربرداری انجام دهیم.
* برآورد بودجه برای مستندهای پرس تی وی
در این نشست علیزاده با این پرسش خبرنگار ایسنا مواجه شد که در شبکه پرس مستند چگونه برآورد مالی می‌شود؟
او گفت: این تقسیم بندی بر اساس درجه همانند آن چه شبکه‌های سراسری انجام می‌شود را در پرس تی وی نداریم چراکه برنامه‌های ما همه مستند و خبر هستند. بنابراین ما زمانی متوجه می‌شویم که برنامه‌مان مورد توجه قرار گرفته که علاوه بر برآورد اولیه، در ارزیابی پولی برای تشویق بدهند.
او توضیح داد: گاه برآوردهای مستند در پرس تی وی ارزی است، اما این برآوردها هم قابل مقایسه با هزینه‌هایی نیست که شبکه‌های خارجی بابت ساخت مستند می‌پردازند. گران‌ترین مستندی که تا به حال در دنیا ساخته شده دقیقه‌ای 12 میلیلون یورو بوده است و ارزان‌ترین ها را هم می‌توان با هر قیمتی ساخت؛ اما متاسفانه در بسیاری مواقع حتی در حد متعارف هم نمی توانیم به پای کانال‌هایی برسیم که پول‌های کلان می‌پردازند.
وی تاکید کرد: علاوه بر محدویت‌هایی که مستندسازان ما با برای ساخت آثار خود باآن مواجه هستند، به لحاظ بودجه نیز هزینه‌ای که به آن‌ها پرداخت می‌شود قابل مقایسه با شبکه‌های مطرح جهانی نیست.
این کارگردان در ادامه این نکته را یادآور شد: هیچ مستندسازی را نمی‌شناسید که ثروتمند باشد. من هم مستثنی از این قاعده نیستم؛ مدیران من می‌دانند که من از جیبم برای این برنامه خرج کرده‌ام.
* نمایش و انعکاس واقعیت‌های ایران
علیزاده در پاسخ به این پرسش که آیا هدف از ساخت این آثار نمایش دستاوردهای ایرانیان و انعکاس واقعیت‌ها و تغییر تفکرات غلط نسبت به کشورمان نیست و چگونه می‌توان ایران واقعی را به جهانیان شناساند؟ گفت: این واقعیت هست که خیلی وقت‌ها آن‌ها از موفقیت‌ها و حتی دستاوردهای عادی ما تعجب می‌شوند. آن‌ها حتی از من پرسیده‌اند که آیا شما در کشورتان پورد رختشویی و راه‌آهن دارید! بنابراین تا به آن‌ها شوک ندهیم باورشان نمی‌شود.
وی سپس به ذکر مثالی پرداخت و گفت: چند سال پیش برنامه‌ای را با موضوع گردشگری برای شبکه سحر ساختیم. وقتی پرس‌تی‌وی راه‌اندازی شد، به من گفتند که آیا می توان دوباره برنامه‌ای مشابه آن را برای پرس تی وی بسازیم؛ به آن‌ها گفتم امکان این مساله هست اما باید محدودیت‌ها برطرف شود. مسؤولان تلویزیون فکر می‌کردند محدودیت‌های ما پولی و امکاناتی است؛ اما واقعیت این است که محدودیت‌ها، خودمان هستیم که نمی‌خواهیم. من چهار بار با سازمان میراث فرهنگی گردشگری برای ساخت این مستند تماس گرفتم و هربار جواب رد گرفتم. بنابریان ما دستمان را از بابت ساخت این مستند شستیم؛ چراکه وعده‌های برخی قابل اعتماد نیست و از طرفی می‌گویند می‌خواهیم؛ ضمن این که ما دلمان برای این مملکت می‌سوزد.
* پخش مستندهای پرس تی وی
علیزاده در پاسخ به پرسشی درباره تعامل پرس تی وی با شبکه‌های داخلی و پخش مستندهای تولید شده در این شبکه ماهواره ای از شبکه های داخلی همراه با زیرنویس یا دوبله فارسی، گفت: از آنجا که نسبت به پخش برنامه‌های من از شبکه‌های داخلی ابراز تمایل شده است و من پیگیر این مساله بودم، به من این گونه عنوان شده که بسیاری از شبکه‌های داخلی نمی‌دانند که اگر درخواست کنند پرس تی وی این مستندها را در اختیارشان می‌گذارد.
علیزاده در پاسخ به این پرسش که آیا خود وی در مقام تهیه‌کننده می‌تواند در راستای ارائه این مستند به شبکه‌های داخلی قدم بردارد؟ گفت: به شرط آن که در قرارداد ما این گونه عنوان شده باشد که ما باید نسخه‌ای با زبان خاص برای مثال انگلیسی را به شبکه پرس ارائه دهیم، می‌توانیم نسخه‌ای فارسی را به شبکه دیگر تحویل دهیم که البته باید این امر با توافق شبکه صورت گیرد.
* بازخوردها
وی در پاسخ به این پرسش که بازخورد مستندهایی که ساخته چگونه بوده است؟ گفت: در مورد هر سه مستندی که ساختم می‌دانم بازخورد خوبی داشته خصوصا که اولین و آخرین کارم خیلی جواب داده است.
علیزاده ادامه داد: معمولا سیستم تولید در جریان بازخوردها قرار می‌گیرد. البته من پیشنهادی مبنی بر این که سیستمی در شبکه به وجود آید که بتوان از بازخوردها مطلع شد را ارائه داده بودم اما در حال حاضر بیشتر بخش تولید در جریان بازخوردها قرار می گیرد. البته من از برخی دوستانم و برخی موسسات پژوهشی می‌خواهم که برنامه‌هایم را نقد می‌کند؛ آن‌ها هم به‌طور خصوصی گاهی ایراد می‌گیرند و گاهی تعریف می‌کنند و گاه ارائه‌ی طریق می‌کنند و حتی گاه مرا تحت انتقاد شدید قرار می‌دهند.
علیزاده در این باره یادآور شد: در یکی از مستندهایم در آمریکا، تصادفا دوربین ما موفق شده بود فرار مهاجر مکزیکی به آن ور آب را ضبط کند. بعدا که گفتیم ما چنین صحنه‌هایی را ضبط کردیم، برخی می‌گفتند شما قسم خورده‌اید که تمام نقاط ضعف ما را بگیرید! و برخی هم محبت داشتند و تبریک می‌گفتند. این صحنه‌ها بعدها از شبکه ای در مکزیک پخش شد و واکنش‌های خوبی هم در پی‌داشت؛ حتی یکی از تلویزیون‌های محلی از ما تشکر کرده بود و گفته بودند خود ما هنوز نتوانستیم فرار و بازداشت یک مکزیکی توسط پلیس آمریکا را شکار کنیم.
* ایدئولوژی فکری
کارگردان و تهیه‌کننده «رد پا» در پاسخ به این پرسش که جریان داشتن یک ایدئولوژی فکری در کار مستند، چقدر بر آن تاثیر مثبت می گذارد و یا باعث ضعف کار می‌شود؟ گفت: من این را قبول دارم که در کارهایم یک ایدئولوژی وجود دارد و آن را پنهان نمی‌کنم. هرکس بگوید این ایدئولوژی بر کار تاثیر نمی‌گذارد، اشتباه می‌کند. البته در دنیا مرسوم است که می‌گویند خبرنگاران باید آدم‌های بی‌احساسی باشند. مستقل‌بودن فیلمساز و خبرنگار خیلی خوب است، گاه شما شاید با گذاشتن دوربینتان روی زمین بتوانید جان یک نفر را نجات دهید. همکاران زیادی در مادرید می‌شناسم که در فلسطین فیلمبرداری کرده بودند. وقتی از یکی از آن‌ها پرسیدم که آیا تو در خلال این کار جان کسی را هم نجات دادی؟ می‌گفت بله. به این نحو که وقتی می‌دیدند من فیلم می گیرم آتش جنگ شدیدتر می‌شد بنابراین من دوربینم را خاموش کردم تا از شلیک منصرف شوند.
علیزاده تاکید کرد: این مساله را پنهان نمی‌کنم که کارهایم بار ایدئولوژیک دارد و این مساله مرا خوشحال می‌کند و باید هم این‌طور باشد. زمانی مشکل به وجود می‌آید که تناسب را رعایت نکنیم. مثل برخی کانال‌های بیگانه که یک ساعت فحاشی می‌کنند. برنامه‌های «پرس» این گونه نیست؛ ما سعی می‌کنیم نظرات افراد مختلف را منعکس کنیم و از این طریق توازن رعایت شود. بنابراین تا زمانی که بتوانیم مسالمت‌آمیز و منطقی نظراتمان را ارائه دهیم، خوب است.
به همین دلیل است که گاه مخاطبان خارجی به من انتقاد می‌کنند و حتی به من می گویند از من تنفر دارند و گاه مرا مورد تشویق قرار می‌دهم. اما گاهی که انتقاد می‌کنند می‌فهمم به هدف زده‌ام.
این کارگردان اظهار کرد: پرس‌تی‌وی برای ما یک جبهه‌ی فرهنگی است. رویکرد این شبکه نشان می‌دهد که کشور ما طالب خشونت نبوده است و می‌خواهد منطقی حرف بزند.
علیزاده خاطرنشان کرد: من همان حرص و هیجان و دغدغه‌ی انقلاب را دارم. این حتما بدان معنا نیست که اعتقادی به تحول ندارم. تحول لازم است. این همه حرف از اصطلاحات می‌شود برای چیست؛ جامعه به این‌ها نیاز دارد.
* پرهیز از پرداختن به جزئیات
در این نشست علیزاده در پاسخ به این پرسش که چرا در برخی بخش‌های مستند «رد پا» به جزییات نپرداخته است؟ گفت: من این مساله را می‌پذیرم که البته به دو مساله برمی‌گردد. نخست از این واهمه داشتیم که از بحث جدا شویم چراکه ما تنها 75 دقیقه وقت داشتیم. من احساسم براین بود که اگر وارد مسائل جزیی می‌شدیم، ریتم برنامه تغییر می‌کرد و «رد پا» به برنامه‌ی دیگری تبدیل می‌شد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا تصاویر دیگری نگرفته‌اید که پخش نشده باشد؟ گفت: نه وقت و نه پول این کار را داشتیم. من حتی از تصویر‌بردارم که فردی خارجی است، پول قرض کردم؛ البته ایشان ایران دوست است و به دلیل علاقه به ایران او را جذب کردیم و گرنه ما از اجنبی پول قرض نمی‌گیریم.
کارگردان «رد پا» در پاسخ به این پرسش که آیا با توجه به تصمیم صدا و سیما در خصوص راه‌اندازی شبکه اسپانیایی زبان، آیا این برنامه قابلیت پخش از این شبکه را هم دارد؟ خاطرنشان کرد: این امکان وجود دارد چراکه رد پا در اصل به زبان اسپانیایی ساخته شده‌است و بعد آن را به انگلیسی دوبله کردیم.
* نیاز به اهمیت دادن به مستندسازی
علیزاده در پاسخ به این پرسش که آیا تبلیغات برای این برنامه مستند مناسب بوده‌است؟ گفت: من برای آنونس بیشتر از کار اصلی زحمت می‌کشم؛ چراکه معتقدم آنونس آدرس یک کار است. آنونس مستند «رد پا» حدود یک دقیقه بود. گاهی برای دو ثانبه آنونس دو روز وقت می‌گذاریم تا مطمئن شویم و تازه بازهم ممکن است مدیران دوست نداشته باشند و بگویند آن را عوض کن؛ در پرس تی وی حساسیت روی آنونس برنامه‌ها خیلی زیاد است.
کارگردان «رد پا» مستندسازی در کشور ما را به مثابه خرید تابلوی نقاشی دانست و افزود: مستندسازی در ایران اهمیت چندانی ندارد؛ در حال حاضر کدام بانک به ما وام می‌دهد تا مستند بسازیم. ولی اگر تهیه‌کننده یک سریال یا تله فیلم بودم مسلما بیشتر مورد توجه بانک‌ها قرار می‌گرفتم، ولی الان اصلا کسی مرا نمی‌شناسد.
Sorry. No data so far.