چندی پیش کتابی عجیب و باورنکردنی با عنوان ” کتاب اهداف، محورها و اولویتها و سیاست های تولید، تأمین و پخش سال ۱۳۸۴″ صدا و سیما به دستم رسید. این کتاب دستورالعملی است که توسط گروهی متفکرو سرشناس تهیه شده ” سید داود ساجدی، سید عباس معلمی، مهدی نصیری، سید مسعود شهیدی، علیرضا پهلوان، شهریارزرشناس” و به امضای منصور واعظی رئیس مرکز طرح و برنامه ریزی وقت سازمان صدا و سیما رسیده است. بعدها شنیدم که بازنویسیهای جدید این کتاب با همین خمیر مایه و اندکی تغییرات دراختیار مدیران و کارکنان سازمان صدا وسیما قرارگرفته است. شایسته دیدم قطره ای از این آینه خود ساختۀ ۲۲۴ صفحه ای را که تا بحال مغفول مانده، دربرابردیدگان آقای ضرغامی، مدیران و برنامه سازان رسانه ملی قرار دهم تا کجی ها و کاستی ها را دوباره ببینند و خود را ازبند «نگاه‌های غلط و فرآیندهای غلط حاکم بر برنامه‌ریزی و مدیریت این دستگاه حساس»(۱) و مصلحت اندیشی ها و محافظه کاری ها برهانند و بدانند که « ما به عنوان فرزندان رهبر انقلاب اسلامی اعلام می‌داریم ضمن ارج گذاری به خدمات و تلاشهای نیروهای مخلص داخل سازمان صداوسیما، همچنان مطالبات و منویات معظم‌له از نهادها و متولیان فرهنگی از جمله صدا و سیما را پیگیری کرده و تا هنگامی که مسئولان این سازمان در گزارش سالانه خود به فهرست بلند بالای کارهای نکرده‌ی خود اعتراف نکرده و براساس آرمانهای انقلابی و واقعیت پویا و زنده‌ی مردمی انقلاب اسلامی دست به تحولات اساسی در سازمان صدا و سیما نزده‌اند، پای از میدان نقادی و پرسشگری بیرون نخواهیم کشید و با بیلان کارهای تشریفاتی قانع نخواهیم شد.»(۲)
از بخش اهداف کلان :
تعمیق و ارتقای معرفت و ایمان روشن بینانه، اخلاق فاضله، رفتار دینی خالصانۀ آحاد جامعه و حفظ و اعتلای فرهنگ و هویت ایرانی – اسلامی.
از بخش اهداف، محورها و اولویت های گروههای اجتماعی :
نقد و نفی روش های قانون گریزی نظیر: پارتی بازی، ارتشاء و افزونه گیری (رانت خواری) / طرح آثار شوم ترک امر به معروف و نهی ازمنکر درجامعه / ترسیم زشتی و پلیدی تبعیض درمیان شهر و روستا / نمایش آثار زیان بار اختلاف طبقاتی درجامعه / ترویج وتبلیغ فرهنگ عدالت خواهی / طرح و تقبیح اسراف، اشرافی گری و تجمل گرایی.
از بخش اهداف، محورها و اولویت های گروههای فرهنگی :
تحقیر و تضعیف مدپرستی و تقلید ازغرب / تبیین جایگاه مسجد درفرهنگ اسلامی / تبیین زشتی اشرافی گری، تجمل گرایی و مدپرستی / تبیین آثار شوم فرهنگی مصرف و رواج کالاهای غربی درجامعه / ترویج قناعت و ساده زیستی / معرفی مفاسد و مفسدان اقتصادی.
از بخش اهداف، محورها و اولویت های گروههای ادب و هنر :
ترغیب به هنرهای دینی / آشناسازی با جلوه های هنر دینی درانقلاب اسلامی و دفاع مقدس.
از بخش اهداف، محورها و اولویت های گروههای خانواده :
تقبیح پرهیز دادن ازاختلاط زنان و مردان نامحرم و ترویج حجب و حیا دربرخورد با نامحرم / قبیح شمردن تجمل گرایی، اشرافی گری، چشم و هم چشمی و مدپرستی درخانواده / تأکید و توجه به نقش واهمیت لقمۀ حلال درزندگی و توجه به مواردی نظیر خمس و زکات.
از بخش اهداف، محورها و اولویت های گروههای جوان :
تشویق به کاهش سن ازدواج بعنوان راه طبیعی دست یابی به کمال / تعمیق فقرستیزی / ترویج حمایت ازمحرومان درحکومت دینی.
از بخش اهداف، محورها و اولویت های گروههای کودک و نوجوان :
جلب عواطف نسبت به شخصیتهای اسلامی و انقلابی /معرفی تاریخ و دست آوردهای انقلاب اسلامی / قبیح شمردن اختلاط دختر و پسر و معرفی الگوی مناسب رفتاری برای آنان / تشویق به دستگیری و کمک به افراد ضعیف و ناتوان.
از بخش اهداف، محورها و اولویت های گروه شاهد :
تبیین ظلم ستیزی و عدالت خواهی به عنوان اصول اساسی اسلام و انقلاب و معرفی شهدا به عنوان پیشگامان تحقق این آرمانها / تبیین مبانی فکری، روحی، تربیتی و فرهنگی شهادت طلبی
از بخش اهداف، محورها و اولویت های برنامه های محلی و استانی :
هدایت دینی و انقلابی کشورهای مسلمان هم جوار، بصورت غیر مستقیم / زمینه سازی مبارزه با بی عدالتی، فقر، فساد و ناامنی دراستان / تحقیرمناسب تجملات و تشریفات غیرضروری با معرفی مصادیق آن با سایر حکومتها / معرفی عمران و آبادانی روستاها و شهرهای کوچک / بسترسازی برای تعامل دوسویۀ مدیران و مردم استان.
از بخش اهداف، محورها و اولویت های گروه جهاد :
ترویج شعائر، آداب و ارزش های فرهنگ دینی درروستا / معرفی و تجلیل ازنخبگان، مفاخر و استعدادهای درخشانی که ازروستاها برخاسته اند / تبیین وظایف دولت درارتباط با روستائیان / تکریم نقش ارزشمند روستاها درتولید و استقلال کشور.
از بخش اهداف، محورها و اولویت های گروه حماسه و دفاع :
تبیین نقش روشنفکران غرب زده دروقایع دویست ساله اخیز کشور…
از بخش اهداف، محورها و اولویت های گروه های مسابقه و سرگرمی :
معرفی دست آوردهای انقلاب اسلامی با ارائه آمار و اطلاعات / آشنایی با تاریخ اسلام و عبرت های آن / مذمت بطالت و اتلاف وقت و عمر / معرفی فیلمها و کتابهای سودمند برای مطالعه.
از بخش اهداف، محورها و اولویت های گروه های ورزش :
معرفی و ترغیب به ورزش های همگانی، گروهی و ارتقای سطح همکاری های دسته جمعی / تأکید برابزار بودن ورزش، به جای هدف بودن آن / مقابله با قبیله گرایی، تعصبات گروهی، هیجانات و حب و بغض های دروغین درمحیط های ورزشی / تبیین شاخص ها و آثار مثبت ورزش های بومی – ایرانی و تلاش برای ترویج آن / ترویج عفاف و حجاب درورزش بانوان
از بخش اهداف، محورها و اولویت های بخش موسیقی و نماهنگ :
معرفی موسیقی های ارزشمند و فاخرملل دیگر / زمینه سازی برای تحقق قسط و عدل/تقویت روحیۀ ظلم ستیزی و دفاع ازمظلومان جهان/ترسیم عشق، امیدو انتظارات محرومان و مستضعفان جهان نسبت به انقلاب اسلامی.
از بخش اهداف، محورها و اولویت های پیام های بازرگانی :
ترویج مصرف کالای داخلی درمقابل کالای خارجی/رواج ساده زیستی درمقابله با اشرافی گری و تجمل پرستی/معرفی و ترویج نمادها، نمودها و میراث و دست آوردهای فرهنگ خودی.
از بخش اهداف، محورها و اولویت های گروههای نمایش :
خنثی سازی و مقابله با تهاجم ماده گرایانۀ رسانه های استکباری / تصویر گسترش و نفوذ اسلام و انقلاب اسلامی درجهان بخصوص درجامعۀ آمریکا / ترسیم عشق، امید و انتظارات محرومان و مستضعفان جهان نسبت به انقلاب اسلامی / تأثیر انقلاب اسلامی درنهضت های آزادی بخش / ترویج و تبلیغ فرهنگ عدالت خواهی.
خوانندگان محترم می توانند موارد تناقض برنامه سازیهای صداوسیما با قوانین خودنوشت را به سرعت و با جستجویی ذهنی پیدا کنند.
دربخش دوم این مطلب سیاست های عمومی برنامه سازی صداو سیما ازمنظر جنبه های سلبی (نبایدها) بررسی شده و موارد نقض آن درحد اشاره یادآوری خواهد شد.
بخشی از سیاستهای عمومی برنامه سازی صدا و سیما( نبایدها) :
هیچ برنامه ای نباید ناقض هیچ یک ازاهداف، محورها و اولویتهای یاد شده باشد.
برنامه های صدا و سیما نباید فضای سکولار داشته باشد!
ترویج چهره ها،رفتارها، تکیه کلام ها، گفتارها، لباس، آرایش ها، نمادها و نشانه های نامتناسب با هنجارها و فرهنگ ملی ممنوع است.
دربرنامه ها باید ازتحقیر سنتهای صحیح جامعه نظیر امر ارجمند خانه داری و مادری بانوان، زندگی زوج های جوان با پدرو مادر، پرهیز و جایگاه واهمیت والای این سنت ها تبیین شود.
دربرنامه های صدا و سیما نباید توجه به اقشار مرفه و متمول جایگزین توجه به اقشار متوسط و محروم شود!!!!!!!!!!
آرزوهای دور ودراز، تخیلات دست نیافتنی و انتظارات نامعقول تقبیح شود.
بخشی از ضوابط رفتاری – روابط انسانی
هرگونه تحقیر آداب، رسوم، سنن صحیح، لهجه ها و گویش های اقوام ایرانی ممنوع است.
باید ازاختلاط بی موردزن و مرد درتولیدات تلویزیونی(درصحنه هایی نظیر: عروسی،میهمانی خانوادگی، فضاهای کاری و همچنین جشن ها) اکیداً خودداری شود.
پخش صحنه های خشونت بار قتل و جنایت، با تأکید برجزئیات آن ممنوع می باشد.
هرگونه واژه سازی خودسرانه،استفاده ازواژه ها و مفاهیم تخصصی نابجا و بی مورد و تلفظ غلط واژگان ممنوع می باشد.
بخشی از ضوابط پوشش وحجاب
پوشش مورد استفاده دربرنامه ها نباید مروج تجمل گرایی و اشرافی گری باشد.
استفاده ازخانم های دارای آرایش دربرنامه های تلویزیونی ممنوع می باشد.
بخشی از ضوابط موسیقی
ازموسیقی هایی که دربرگیرنده مفاهیم مبتذل، بی معنا،غیر اخلاقی و سبک باشد، جداً اجتناب شود.
استفاده ازموسیقی هایی که مخاطب را به رقص و سبک سری وامی دارد،ممنوع است.
بخشی ازضوابط طراحی صحنه و دکور
تبلیغ لوازم صحنه گران قیمت و غیر رایج درزندگی عموم مخاطبین که آثار مخربی درکشاندن جامعه به مصرف گرایی صرف خواهدداشت،ممنوع می باشد.
درطراحی صحنه و دکور به خصوص دکورهای داخلی با فضای بسته و محل های مسکونی، نباید وسائل ولوازم خارجی نشان داده شود.
ترویج سفره های تجملی، آموزش و ترویج غذاها و میوه های اشرافی، ممنوع است.
بخشی ازضوابط نام گذاری
نام گذاری درصدا و سیما باید به نحوی انجام گیرد که موجب رواج اسامی ممتاز و کاهش گرایش به اسامی بی محتوا و کم ارزش گردد. منظور ازاسامی ممتاز اسما و صفات خداوند،انبیاء الهی، ائمه اطهار، فرشتگان، بزرگان اسلام و ایران، صفات،مکان ها،زمان ها،اجسام و اشیا معنوی و مقدس و … است.
بخشی ازضوابط برنامه های اجتماعی
پول و ثروت نباید به عنوان ارزش اجتماعی ترویج شود.
بخشی از ضوابط برنامه های فرهنگی
برنامه های رسانه نباید درمواجهه با تهاجم فرهنگی بیگانه، ساده انگارانه ، سطحی و توأم با غفلت زدگی باشد.
بخشی از ضوابط برنامه های اقتصادی
پیام ها نباید قبح ربا درمعاملات را کاهش دهد.
پیام ها نباید با مفهوم عدالت اسلامی درتعارض قرار گیرد و یا توسعه را برعدالت مقدم شمارد.
پیام ها نباید حساسیت جامعه را دربرابر فقر،فساد و تبعیض تنزل بخشد.
بخشی از ضوابط برنامه های هنری
برنامه های هنری نباید خنثی و غیر هدفمند باشد.
ترویج دیدگاه های انحرافی درهنر(نظیر تئوری هنربرای هنر) از طریق برنامه های صدا و سیما ممنوع است.
بخشی از ضوابط برنامه های ورزشی
ازهرگونه چهره سازی و الگوپردازی ورزشکاران خارجی و بویژه غربی – آمریکایی اجتناب شود!!!
ازتبلیغ افراطی رشته ی ورزشی خاص و بی توجهی به ورزش های دیگر پرهیز شود!!!
ازتبلیغ ورزشکاران بویژه تأکید برمنافع مادی آنان ازورزش،پرهیز گردد.
ازطرح مسائل زندگی شخصی ورزشکاران داخلی و خارجی،دوری شود.
بخشی از ضوابط برنامه های مسابقه و سرگرمی
درمسابقات مختلف رسانه پرداخت وجوه نقدی به عنوان جایزه ممنوع است.
پخش مسابقاتی که موفقیت درآنها ربطی به مهارت ها و توانایی های فرد ندارد و اصطلاحاً متکی به شانس است،ممنوع می باشد.
کپی برداری ازبرنامه های مسابقه و سرگرمی ماهواره ها که با فرهنگ و هنجارهای جامعه اسلامی ناسازگار است،ممنوع می باشد.
بخشی از ضوابط برنامه های کودکان و خردسالان
زمان برنامه خردسالان و بخش های مختلف یک برنامه باید درحد امکان کوتاه باشد.
پخش موسیقی های بسیارمحزون و بسیار تندکه درکودک حالت رقص ایجاد می کند،ممنوع است.
برنامه ها نباید موجب گرایش خردسالان به تنقالات مضر، مثل پفک شود.
قبل و بعد ازبرنامه خردسالان، پخش تبلیغات بارزگانی،ممنوع است.
بخشی از ضوابط برنامه های فیلم، سریال و نمایش
دربرنامه های نمایشی ترویج زن سالاری،کودک سالاری،تحقیرزن، مرد و کودک،ممنوع می باشد.
طرح و وسائل صحنه، دکور،اسباب و لوازم مورد استفاده،نباید مروج مصرف زدگی، تجمل گرایی و اشرافی گری باشد.
زبان و ادبیات برنامه ها نباید مروج ادبیات لمپنیسم و تکیه کلام های سخیف باشد.
بخشی از ضوابط برنامه های طنز
برنامه طنز نباید با لودگی،حرکات سخیف،کلمات رکیک و رفتارهای زشت، مبلغ ضد فرهنگ درجامعه باشد.
بخشی از ضوابط برنامه های مستند مستند محض
برنامه های مستند دینی،انقلابی مرتبط با ارزش های دفاع مقدس نباید درساعات نامناسب کم بیننده و غیر مؤثر پخش شود.
بخشی از ضوابط برنامه های دینی و معارف اسلامی
هیچ یک ازبرنامه های رسانه نباید درخصوص مسائل و امور دینی دچار سطحی نگری و ترویج گرایش ها و رفتارهای بی اساس و غیر مستند گردد.
بخشی از ضوابط برنامه های شبکه های استان ی محلی
برنامه ای که درشبکه تهران و متناسب را شرایط فرهنگی تهران تولید می شود(بویژه فیلم و سریال) نباید درسایر شبکه های استانی پخش شود.
بخشی از ضوابط تأمین و پخش پیامهای بازرگانی
استفاده ازعبارات و قیود تکراری – اخباری،مثل : اطلاعیه، توجه، مژده، اطمینان بخش، کاملاً سالم و … و همچنین صفات مطلق ساز و اغراق آمیز مجاز نیست.
آگهی نباید مروج تجمل گرایی و اشرافی گری باشد.
درتبلیغ کالا و خدمات، استفاده ازصدا و تصویر زنان و دختران و بهره گیری ازجاذبه های جنسی، مطلقاً ممنوع می باشد.
تبلیغ کالاهای خارجی و طرح مؤسسات و شرکتهای تجاری خارجی درآگهی هاممنوع می باشد.
پخش هرنوع آگهی بارزگانی،قبل، بعد و بین برنامه های کودکان ممنوع می باشد.
درهیچ صحنه ای ازآگهی ها افراد نباید درحال پرخوری و یا خرودن باحرص و ولع نشان داده شوند، مگردرمواردی که برتقبیح آن تأکید شود.
پخش آگهی بین هربرنامه نمایش بیش ازیک بار مجاز نمی باشد.
تبلیغ جایزه برای تشویق مخاطبان به خرید و مصرف،مجاز نیست.
توجه : مطالب دومطلب اخیر ازکتاب قوانین صدا وسیما درسال ۱۳۸۴ گردآوری شده است.
۱- بخشی ازنامه فعالان فرهنگی و تشکل های مردمی عرصه های فرهنگ و هنر و رسانه انقلاب اسلامی درباره عملکرد سازمان صــــدا و سیــــما در اولین سالگرد حکم رهبر معظم انقـلاب اسـلامی حضرت آیت الله خامنه ای
۲- همان
به خدا من عاشق ولایت مداری این مهندس واعظی و تیمشم واقعا مخلصن اگه این آدم رییس سازمان می‌شد لبخند رهبری رو میدیدیم به خدا
واعظی تنها کسیه که عاشقانه رهبر رو دوست داره و در هر منصبی تونسته این عشق به رهبری و نظام رو به منصه ظهور برسونه. هرجا رفته منشاء تحولات بسیار مثبتی بوده