همه‌ی آبنبات‌های اوباما

تریبون مستضعفین- هرچند شعار تغییر برخواسته از خواست افکار عمومی و مردم آمریکا جهت دگرگونی در ساختار سیاست های داخلی و خارجی آمریکا بود و با استقبال جهانی نیز مواجه شد؛ اما در بررسی تاریخ معاصر ایالات متحده می توان به وضوح دید که شعار تغییر در تاریخ دویست سال اخیراین کشور چندین بار توسط نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری و احزاب حامی آنها مطرح شده است. این شعار هربار در زمان خود توانسته فریبنده باشد و مردم را جذب و مطرح کننده آن را روانه کاخ سفید سازد اما هرگز در بنیان رفتارهای نظام حکومتی آمریکا تاثیر قابل ملاحظه ای برجای نگذاشته است.

باراك اوباما، نخستین رئیس جمهوررنگین پوست درایالات متحده، كه با شعار تغییر به عنوان چهل وسومین رئیس جمهورامریكا انتخاب شد، امید زیادی در مردم این كشور و جهانیان برای تغییرسیاست های امریكا ایجاد كرد. در حوزه داخلی امریكا با شدیدترین بحران اقتصادی خود بعد از رکود بزرگ دهه 30 مواجه شده بود و در عرصه خارجی جنگ در افغانستان و عراق به هژمونی امریكا ضربه زده بود.شرایط بحرانی در داخل و خارج آمریکا باعث شده بود تا بسیاری از مردم و سیاست مداران انتظارات زیادی را از رئیس جمهور جدید داشته باشند.آنچه در ادامه می آید مروری بر کارنامه یک ساله باراک اوباما در دو حوزه داخلی و خارجی است.تا مشخص شود اوباما خواسته یا توانسته است به شعار خود عمل کند یا سرنوشتی همانند گذشته در انتظار تغییر اوست.

حوزه داخلی

• کنترل بحران اقتصادی

همزمان با آغاز به کار دولت اوباما، آمریکا یکی از بحرانی ترین شرایط طول تاریخ خود را تجربه می نمود. در طول تبلیغات ریاست جمهوری اوباما بارها برکنترل این بحران و احیای دوباره اقتصاد ایالات متحده تاکید نمود. به رغم تلاش های تیم اقتصادی اوباما اوضاع اقتصادی امریکا همچنان بی ثبات پی گیری می شود. به گونه ای که میانگین بیکاری در ایالات متحده به بالاترین میزان خود در طی 26 سال گذشته یعنی 9.8 درصد رسید و کمپانی های بزرگ خودرو سازی آمریکا مانند فورد و جنرال موتورز مجبور به تعدیل نیرو و برخی برخی شعب خود در آمریکا شدند. کسری بودجه 1.8 تریلیون دلاری بودجه آمریکا  در سال 2009 میلادی نیز بر شرایط بحرانی این کشور افزود.

از جمله اقدامات مهم اوباما در زمینه مقابله با بحران اقتصادی، مداخله مستقیم و اعطای کمک های مالی کلان به خودرو سازان آمریکایی و در مواردی نیز خرید موسسات مالی ورشکسته بود. امری که انتقادات شدید جریان محافظه کار آمریکا را در پی داشت . جریانی که همواره مخالف افزایش نقش دولت در تنظیم و مدیریت اقتصاد است.  این انتقادات با اظهارات اخیر اوباما مبنی بر ارائه لایحه ای قانونی به کنگره برای ایجاد شورای نظارت بر عملکرد بانکها و موسسات مالی بویژه فعالیت های مربوط به اعطای وامها آهنگ تندتری به خود گرفت.

باوجود بالا بودن نرخ بیکاری و همچنین انتقادهایی که از سوی مخالفان متوجه دولت اوباما گشته اما سیاست های اقتصادی دولت وی توانسته تا حدودی به نتایج مثبتی در بهبود رشد اقتصادی دست پیدا کند.

• ساماندهی نظام درمانی بهداشتی

نظام بهداشت و درمان همواره یک از موضوعات مورد توجه برای دولت های فدرال در ایالت متحده بوده است، در همین راستا، باراک اوباما در وعده های انتخاباتی خود بر ضرورت ایجاد تغییر در نظام خدمات بهداشت و درمان آمریکا و گسترش بیمه ها، تاکید می نمود.

برای تحقق این وعده انتخاباتی، اوباما پیشنهاد تصویب طرح جدید بهداشت همگانی را، که قادر به برابری با طرح های خصوصی باشد، به کنگره ارائه داد. اوباما معتقد است که با این طرح می تواند باعث “توزیع عادلانه خدمات بهداشتی” در سراسر کشور گردیده و رقابتی منصفانه را میان طرح های بهداشتی خصوصی و طرح همگانی جدید فراهم آورد. بدین ترتیب، آمریکاییانی که متمایل به برخورداری از پوشش بیمه ای خصوصی می باشند، قادر خواهند بود تا از این پوشش بیمه ای با مبلغ پرداختی کمتری بهره مند گردند.

روش اوباما در زمینه نظام جدید بهداشت و درمان،  بحث و جدل های دامنه داری را در ایالات متحده درباره نقشی که دولت فدرال در اجرای طرح اوباما ایفا خواهد کرد، برانگیخت. خصوصا درباره احتمال افزایش کسری بودجه فدرال تا رقم 293 میلیارد دلار در خلال 10 سال آینده. در این باره جمهوری خواهان محافظه کار و راستگراهای تندرو به همراه رسانه های جمعی وابسته به خود اقدام به اعلام انتقادات و ساماندهی تجمعات و راهپیمایی های اعتراض آمیز در محکومیت طرح ساماندهی نظام درمانی بهداشتی رییس جمهور کردند.

به رغم مخالفت های شدید موجود اوباما توانست در اویل سال میلادی جدید موافقت کنگره را برای این طرح جلب نماید. وی در  کنفرانسی مطبوعاتی که در پی تصویب این لایحه برگزار شد، عنوان داشت: “ما بالاخره توانستیم به قول خود مبنی بر بیمه درمانی واقعی و همگانی عمل کنیم.” تصویب این لایحه توسط کنگره موفقیت بزرگی برای اوباما در عرصه داخلی محسوب می شود.

حوزه خارجی

• مسئله عراق و برنامه خروج زمان بندی شده نیروهای آمریکایی از این کشور

اوباما كه دو جنگ عراق و افغانستان را از جرج بوش رئیس جمهوری پیشین خود به ارث برده است در دوران تبلیغات انتخاباتی خود وعده خروج تمام نیروهای آمریكایی در مدت 16 ماه را داده بود. با این حال اوضاع سیاسی و امنیتی در عراق بی ثبات باقی مانده است و با وجود تمامی تلاش های دولت آمریکا هنوز اختلافات بین گروه های سیاسی مختلف عراق بر سر اصلاح قانون انتخابات پارلمانی وجود دارد.

به همین دلیل آمریکایی ها عقب نشینی نهایی از عراق را به تاخیر انتخابات عراقی مشروط کرده اند و این موضوعی است که جف موریل سخنگوی وزارت دفاع آمریکا در 30 اکتبر به ان اشاره داشت و گفت : پنتاگون وضعیت امنیتی عراق را ارزیابی می کند  و برای این کار نیاز هست تا سطح حضور نظامی تا تاخیر انتخابات عراق در همین سطح باقی بماند.

گفتنی است که براساس قرارداد امنیتی بین واشنگتن و بغداد ، آمریکا تا پایان سال 2010 تمامی 117 هزار نظامی خود را از عراق بیرون خواهد کشید همانگونه که اوباما پایان اگوست 2010 را زمان پایان یافتن ماموریت جنگی نیروهای آمریکایی در عراق اعلام کرد تا زمینه بازگشت 50 هزار نظامی به آمریکا فراهم شود. با این حال، احتمال جدی این است که آمریکا تصمیمات خود را عملی نکند و استدلال آنها نیز ناامنی در عراق و بازگشت بی ثبانی به این کشور است که نمونه آن در 24 اکتبر  مجسم شد که 135 تن کشته شدند.

• مقابله با ایران و جلوگیری از دستیابی این کشور به جنگ افزار هسته ای

اوباما بارها و در محافل مختلف به برنامه هسته ای ایران اشاره نموده و تاکید کرده است که از دستیابی ایران به تسلیحات هسته ای جلوگیری خواهد نمود. لیکن آنچه در خصوص رویکرد اوباما به موضوع هسته ای ایران قابل توجه است، تاکید وی بر حل صلح آمیز این موضوع است.
تا کنون مهمترین اقدام اوباما برای تحقق وعده کنترل هسته ای ایران، از طریق تلاش برای شکل دهی اجماع جهانی برای مقابله با این موضوع محقق گردیده است. اوباما در دیدار با سران کشورهای گوناگون نظیر انگلستان، روسیه، فرانسه، آلمان، مصر، رژیم اشغالگر قدس و … به طور خاص به موضوع هسته ای ایران پرداخته است.  هرچند مذاکره بی واسطه با ایران خیلی از سیاستمداران را به تفاهمی اساسی امیدوار کرد،اما تحولات بعد از انتخابات ریاست جمهوری در ایران و مداخلات ناشیانه اوباما و دیگر مقامات آمریکایی در امور داخلی ایران باعث شد تا این روند خیلی زودتر از پیش بینی ها به نقطه آغازین برگردد.

• مسئله افغانستان

در مساله افغانستان دولت اوباما با تنظیم استراتژی جدید؛ افزایش نیروهای امریكایی در افغانستان، تعامل با متحدان امریكا، همكاری نزدیكتر با پاكستان و همچنین همسایگان افغانستان مانند روسیه را در دستور كار قرار داد. سیاست های دولت اوباما اگرچه كاملاً متفاوت با سلف وی جرج بوش است ولی تاكنون نتیجه ملموسی نداشته است و حتی در برخی موارد تلفات غیرنظامیان و نظامیان افغان و خارجی را در پی داشته است. اوباما در روزهای اول ریاست جمهوری خود در ژانویه گذشته تصمیم گرفت تا  3 هزار نظامی به افغانستان اعزام کند. و در ماه فوریه بنا به درخواست یک ژنرال امریکایی 17 هزار نظامی دیگر به افغانستان فرستاد. به عبارتی در مدت کمتر از 18 ماه 3 بار نیروهای آمریکایی در افغانستان افزایش یافت.

اکنون اوباما در حال بازنگری استراتژی آمریکا در افغانستان به ویژه جوانب مربوط به درخواست ژنرال ” استانلی ماکریستل ” فرمانده نیروهای آمریکایی و نیروهای ناتو در افغانستان برای اعزام 40 هزار نظامی است که به معنای افزایش 400 درصدی نیروهای آمریکایی در افغانستان بین سالهای 2008 و 2009 است

اوباما برای بررسی دقیقتر موضوع افغانستان ریچارد هالبروك را به عنوان نماینده ویژه خود در امور افغانستان و پاكستان منصوب كرد. اوباما همچنین تاریخ آغاز خروج نظامیان امریكایی را از افغانستان (تابستان 2011 ) اعلام كرده است. در مجموع می توان گفت در موضوع افغانستان هنوز اثری از وعده تغییر دیده نمی شود.

• تعطیلی زندان گوانتانامو

اوباما در اولین روز آغاز به کار در کاخ سفید، دستور تعطیلی زندان گوانتانامو را صادر نمود. با گذشت نزدیک به شش ماه از این دستور، کماکان این زندان به طور کامل تخلیه نگردیده، و مقامات آمریکایی برای تعطیلی کامل آن به دنبال جلب کمک های کشورهای اروپایی برای پذیرش بخشی از زندانیان هستند.

درباره تعهدات اوباما برای بستن زندان گوانتانامو و اعطای حقوق به بازداشت شدگان در برابر دادگاه های غیرنظامی  براساس قانون بین الملل باید گفت که این تعهدات تاکنون عملی نشده است و با وجود اینکه اوباما در تاریخ 29 اکتبر یادداشت قانونی را امضا کرد که به زندانیان گوانتانامو حقوق زیادی را می داد اما به زندانیان این حق را نمی داد که در برابر دادگاه های غیرنظامی محاکمه شوند و  دادگاه های نظامی که در زمان جرج بوش برای این منظور تاسیس شد مامور رسیدگی به امور این زندانیان شدند.

• بهبود روابط با جهان اسلام.

از دیگر وعده های اوباما که در روزهای آغازین ورود به کاخ سفید نیز بر آن تاکید می نمود، در پیش گرفتن خط مشی جدید در برابر جهان اسلام بود. به همین دلیل می توان گفت كه یكی از اصلی ترین محورهای سیاست خارجی دولت اوباما در یك سال گذشته بهبود وجهه این كشور در جهان اسلام بوده است. چرا كه وجهه امریكا در نزد مسلمانان به علت لشكركشی واشنگتن به عراق و افغانستان و حمایت تاریخی آن از اسرائیل در مقابل فلسطینیان مخدوش شده بود. اوباما به همین منظور به تركیه و مصر سفر كرد و در دانشگاه قاهره مصر بر بهبود تعاملات امریكا با جهان اسلام تاكید كرد. با توجه به اینكه جنگ امریكا در یك سال گذشته در افغانستان تشدید شده و به پاكستان نیز كشیده شده و بحران فلسطین نیز حل نشده است، طبق گفته كارشناسان وی موفق نشده است آنگونه كه انتظار می رفت افكار عمومی جهان اسلام را كه در ابتدا موافق دیدگاه های اوباما بود، در كنار خود حفظ كند

نتیجه گیری
با تامل در تحولات داخلی ایالات متحده در می یابیم که وعده های انتخاباتی اوباما که مربوط به حل مشکلات داخلی است، به منظور جبران کاستی های موجود در این کشور و در راستای سیاست های سنتی حزب دموکرات می باشد و  با برنامه ریزی اتاق های فکر لیبرال و تیم های اقتصادی و سیاسی اوباما طراحی شده و با ارائه طرح هایی به کنگره به مرحله اجرا در می آید. با این حال سرعت کم تحولات داخلی باعث افت شدید محبوبیت اوباما در افکار عمومی آمریکا شده است.

در حوزه خارجی نیز،علی رغم تغییرات محسوس و جدی در ظاهر سیاست خارجی ایالات متحده وعده های اوباما به هیچ وجه معطوف به ایجاد تغییرات بنیادین در این حوزه نبوده، زیرا رویکردهای خارجی این کشور بر مبنای تکرار و ثبات طراحی شده و نه تغییر. سیاست کلی آمریکا در عرصه بین المللی حفظ هژمونی این کشور می باشد که به خاطر ظهور شرایط جدید بین المللی نیازمند تغییر در روش ها است. از این رو خوش بینی به دولت اوباما و انتظار تغییر در سیاست های کلان ایالات متحده امری خوش بینانه خواهد بود.

* مدیر گروه مطالعات آمریکا،‌ پژوهشکده کوثر