رسانه‌های جهان چهارشنبه گذشته طبق روال معمول در حال پوشش خبری تحولات بین‌المللی بودند كه ناگهان جدی‌تر شدن تظاهرات‌ها در قرقیزستان توجه آنها را به خود جلب كرد.
در همان لحظات مهمترین خبری كه مخابره شد تظاهرات هزاران نفری در مقابل كاخ ریاست جمهوری در بیشكك بود. این عده خواستار استعفای “قربان‌بیك باقی‌اف “، رئیس جمهور كشورشان بودند.
در همین حین خبری درباره تصرف ساختمان استانداری “تالاس ” توسط مخالفان منتشر شد؛ هر چند كه وزارت كشور قرقیزستان طی بیانیه‌ای این خبر را تكذیب كرد.
دولت بیشكك كه چند سال پیش در پی “انقلاب لاله‌ها ” و حمایت آمریكا بر سر كار آمد و اكنون كنترل اوضاع را در حال از دست رفتن می‌دید، آمادگی خود را برای گفت‌وگو با مخالفان اعلام كرد.
با وجود آن كه نیروهای پلیس و امنیتی در نزدیكی كاخ ریاست جمهوری مستقر شده بودند، لحظه به لحظه به خیل جمعیت در آن منطقه افزوده می‌شد. یكی از نكات قابل توجه عدم درگیری جدی پلیس با مخالفان در مقابل كاخ و گریختن از محل حادثه بود.
به دنبال همین، تظاهرات‌كنندگان تلاش خود را برای تصرف كاخ ریاست جمهوری آغاز كردند، اما این امر به درگیری خشونت‌بار آنها با گارد ویژه كاخ انجامید.
تك‌تیرانداز‌های نیروهای امنیتی كه در پشت بام و برخی مناطق كاخ مستقر شده بودند در پاره‌ای از نقاط تعدادی از مخالفان را هدف گلوله قرار دادند. از طرفی مخالفان توانسته بودند سلاحهایی را به غنیمت از نیروهای پلیس گرفته و به مقابله با نیروهای دولتی بپردازند. تقریبا از همان زمان بود كه درگیری خونین در بیشكك شروع شد و رنگ و بوی بیشتری به خود گرفت. اوضاع به قدری متشنج شد كه دولت چاره‌ای جز اعلام وضعیت فوق‌العاده در سراسر این كشور نداشت. اوایل بعد از ظهر همان روز بود كه خبر تصرف مركز رادیو و تلویزیون دولتی قرقیزستان منتشر شد.
دادستانی كل این كشور نیز با تشكیل پرونده قضایی تعدادی از مخالفان را بازداشت كرده بود، اما تحولات به قدری با سرعت و شتاب تندی صورت می‌گرفت كه لحظه به لحظه به وخامت اوضاع افزوده می‌شد.
ساعاتی بعد خبرها حكایت از تصرف پارلمان قرقیزستان توسط مخالفان داشت و شاهدان عینی از آتش‌سوزی در طبقه اول ساختمان چهار طبقه پارلمان خبر می‌دادند، اما ساختمان ریاست جمهوری هنوز به دست تظاهرات‌كنندگان نیفتاده بود. در همین گیر و دار بود كه خبر پرواز باقی‌اف از فرودگاه “ماناس ” به مقصد نامعلوم در رسانه‌ها منتشر شد و به تزلزل بیشتر دولت و اطرافیان آن دامن زد.
مخالفان با وجود اینكه چهارشنبه نتوانستند كاخ ریاست جمهوری را تصرف كنند، ساختمان وزارت دفاع و دادستانی كل را تحت كنترل خود درآوردند. تشدید تیراندازی‌ها در سطح پایتخت و قرار گرفتن دولت غربگرا و مورد حمایت آمریكا در قرقیزستان در آستانه فروپاشی، نگرانی واشنگتن را برانگیخت. آمریكا از طریق سفارت خود در بیشكك با صدور اطلاعیه‌ای از دو طرف درگیری در قرقیزستان خواست تا بمنظور پیدا كردن راه حل سیاسی مشكل، پشت میز مذاكره بنشینند.
برای آمریكا تثبیت و ادامه حیات دولت قرقیزستان مهم بود زیرا باقی‌اف تنها رئیس جمهور منطقه آسیای مركزی بود كه در زمینه ایجاد چندین مركز و پایگاه نظامی جدید آمریكا در كشورش با واشنگتن به توافق رسیده بود و در این مرحله تغییر دولت می‌توانست برنامه‌های آتی نظامی آمریكا در این كشور را مختل كند.
با فرا رسیدن شب و تاریك شدن هوا، غارت ادارات دولتی و مراكز تجاری آغاز شد. یكی از نكات مهم در جریان این حوادث این بود كه باقی‌اف هیچ بیانیه‌ای را منتشر نكرد. در همین حین، برخی‌ها تیر اتهام هدایت ناآرامی‌های قرقیزستان را به سمت روسیه نشانه رفتند، كه مسكو هم در این زمینه بیكار ننشست و به این موضوع واكنش نشان داد. “ولادیمیر پوتین “، نخست وزیر روسیه چهارشنبه عصر گفت: بركناری دولت قربان‌بیك باقی‌اف رئیس جمهور قرقیزستان برای من خبری ناگهانی بود. وی ضمن انتقاد از سیاستهای باقی‌اف در دوران مدیریت خود در قرقیزستان تاكید كرد كه باقی‌اف در روند اداره امور دولت اشتباه عسكر آقایف، رئیس جمهور سابق این كشور را تكرار كرد.
در حالی كه اخبار تحولات قرقیزستان برخی از سران كشورها و بین‌المللی را به واكنش واداشته بود، مخالفان دولت در این كشور فرودگاه بین‌المللی ماناس در حومه بیشكك كه پایگاه نظامی آمریكا در آن مستقر است را چهارشنبه شب تصرف كردند.
اما در پی سقوط دولت قرقیزستان و فرار رئیس جمهور این كشور، مخالفان روز پنجشنبه به رهبری “روزا آتنبایوا “، وزیر خارجه سابق قرقیزستان، دولت موقت در این كشور را تشكیل دادند.
بعد از ظهر پنجشنبه بود كه رسانه‌ها ورود آتنبایوا را به كاخ ریاست جمهوری مخابره كردند. دولت موقت قرقیزستان از جمله كارهایی كه به محض شروع كار خود انجام داد انحلال پارلمان، انتصاب استانداران جدید و اعلام پیوستن ارتش به دولت موقت بودند.
همچنین طبق اعلام رئیس دولت موقت قرقیزستان قرار است طی شش ماه آینده در این كشور انتخابات ریاست جمهوری برگزار شود.
آتنبایوا در این زمینه گفت: دولت موقت مسئول تمامی كارها خواهد بود و این دولت برای شش ماه اداره سیستم سیاسی قرقیزستان را بر عهده خواهد داشت و در این زمان قانون اساسی جدید نوشته خواهد شد و انتخابات ریاست‌جمهوری نیز بر اساس تمامی معیارهای دموكراتیك ساماندهی خواهد شد.
* ریشه‌های انقلاب بدون لاله قرقیزستان
تحولات سیاسی و رویدادهای اعتراضی قرقیزستان بر خلاف انتظار بیشكك و دیگر كشورها با سرعت بسیار بالایی اتفاق افتاد.
این حوادث زمانی وارد مرحله تغییر شد كه قربان‌بیك باقی‌اف، رئیس جمهور قرقیزستان مطالبات مخالفان را كه در تاریخ 17 مارس طی یك گردهمایی مطرح كرده بودند بدون پاسخ گذاشت كه در نتیجه مخالفان اعلام كردند كه اقدام به برگزاری تجمع و تظاهرات اعتراض‌آمیز علیه دولت در تاریخ 7 آوریل در سراسر این كشور خواهند كرد.
البته آنچه امروز در قرقیزستان می‌گذرد یادآور صحنه‌های پنج سال پیش این كشور است. در سال 2005 نیز مخالفان به رهبری باقی‌اف، مخالفت رسمی خود را با اشغال ساختمان‌های دولتی و نهادهای امنیتی و انتظامی در استان جلال‌آباد آغاز كردند و در حالی كه از سوی مردم نیز پشتیبانی می‌شدند با گسترش سریع اعتراضات به همه استان‌های این كشور، انقلاب لاله در قرقیزستان رقم خورد.
در حالی كه برخی ناظران سیاسی روسیه را تحریك‌كننده تحولات اخیر در قرقیزستان می‌دانند، عمده تحلیلگران نقش عوامل خارجی در بوجود آمدن تحولات اخیر قرقیزستان اساسی نبوده است. این عده كه نظرشان نزدیكتر به واقعیت است ریشه تحولات اخیر كه بین افراد در نام نهادن آن به عنوان انقلاب یا كودتا اختلاف است، در محورهای زیر ارزیابی می‌كنند كه هر كدام از آنها همانند كاتالیزوری به سرعت وقوع رویدادهای اخیر كمك كردند:
* فساد در گروه حاكم
مخالفان در قرقیزستان همواره علیه خانواده رئیس جمهور (باقی‌اف) كه گفته می‌شود منابع مالی محدود ملی را در اختیار دارند، به انتقاد پرداخته‌اند. آنها همچنین معتقدند كه مناصب دولتی به اطرافیان و افراد خاص طایفه حاكم تعلق می‌گیرد. انتشار خبر تلاش باقی‌اف برای نشاندن پسرش (ماكسیم) به جای خود كه در سال 2013، 35 ساله می‌شود، موجی از نارضایتی عمومی را در پی داشت.
كارشناسان همچنین بر این باورند كه عده‌ای از رهبران مخالفان كه بارها به دلیل ارتكاب جرایم غیراخلاقی جایگاه خود را نزد مردم از دست داده بودند، با بی‌كفایتی دولت قرقیزستان تبرئه شدند. آنها معتقدند كه اگر این بی‌كفایتی و وخامت اوضاع اقتصادی و اجتماعی مردم نبود، هزاران نفر از جمعیت روستایی این كشور امور كشاورزی خود را رها نمی‌كردند و در مقابل نیروهای مسلح امنیتی و انتظامی نمی‌ایستادند.
* افزایش بهای انرژی و خدمات عمومی
سیاستهای اشتباه اقتصادی دولت بیشكك به ویژه اعلام اینكه بهای انرژی و خدمات عمومی افزایش چند برابری خواهد داشت، دامنه اعتراضات علیه باقی‌اف را گسترده‌تر كرد. اما در كنار افزایش مكرر هزینه‌های برق، سوخت و سایر خدمات شهری، واگذاری واحدهای مهم اقتصادی به نزدیكان دولت، و وجود فساد اداری از جمله عوامل موثر در شكل‌گیری روند تحولات حدید بود.
* تحدید و فشار بر مخالفان و رسانه‌ها
غصب قدرت توسط گروه خاص، محدود شدن آزادی‌های مدنی بویژه رسانه‌ها از مهمترین اتهامات مخالفان دولت به رئیس جمهور این كشور است كه پنج سال پیش این اتهامات گریبانگیر عسكر آقایف، رئیس جمهور وقت قرقیزستان شده بود.
باقی‌اف همچنان اعلام كرده بود كه قصد انحلال انتخابات و جایگزین كردن آن با دموكراسی مشورتی را دارد كه این خط‌مشی بیش از پیش بر انتقادات علیه وی می‌افزود.
* پررنگ شدن حضور و دخالتهای آمریكا در قرقیزستان
در چند ماه اخیر نقش فعال عوامل آمریكایی و غربی یهودی‌تبار در سیاست خارجی، اقتصادی و مالی قرقیزستان و بخصوص واگذاری چند منطقه برای برنامه‌های نظامی آمریكا و بویژه در استان “باتكن ” در جنوب و ناحیه “تكماك ” در شمال این كشور، از سوی منابع و رسانه‌های روسی فاش و رسانه‌ای شد.
كارشناسان علت حضور آمریكا در قرقیزستان را علاوه بر استفاده از پایگاه نظامی ماناس، فعالیت واشنگتن علیه كشورهای دیگر می‌دانند. ایجاد بی‌ثباتی در ایران كه پرونده “عبدالمالك ریگی ” و اعترافات وی شاهد عینی ماجراست، از جمله فعالیت‌های آمریكا در قرقیزستان است كه در كنار اقدامات واشنگتن علیه چین، آسیای مركزی و حتی روسیه توسط تحلیلگران مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
این موضوع در سایه مشكلات اقتصادی و اجتماعی، سبب تشدید انتقادات علیه دولت شد.
* زنی كه انقلاب رنگی در قرقیزستان را تمام كرد
رزا آتونبایوا متولد 23 آگوست 1950 میلادی، رئیس دولت موقت قرقیزستان در شهر “اوش ” قرقیزستان به دنیا آمد و در سال 1972 میلادی در رشته فلسفه از دانشگاه مسكو فارغ‌التحصیل شد و پس از آن به عنوان استاد و رئیس دپارتمان فلسفه در دانشگاه ملی قرقیزستان برای شش سال به تدریس پرداخت.
وی از سال 1981 [قبل از فروپاشی شوروی] میلادی زندگی سیاسی خود را در حزب كمونیست آغاز كرد و در اواخر سال 1980 وی به عنوان رئیس نمایندگان شوروی در یونسكو منصوب شد. در سال‌های آخر اتحاد جماهیر شوروی، وی به عنوان سفیر شوروی در مالزی فعالیت كرد. پس از آنكه قرقیزستان از شوروی سابق استقلال پیدا كرد، و “عسكر آقایف ” نیز رئیس جمهور این كشور شد، وی همزمان به عنوان وزیر امور خارجه و معاون نخست وزیر این كشور انتخاب شد. وی تا هنگامی كه به عنوان نخستین سفیر قرقیزستان در آمریكا و كانادا انتخاب شود، همچنان در سمت خود باقی مانده بود.
آتونبایوا بار دیگر در سال 1994 برای 3 سال دیگر به عنوان وزیر امور خارجه قرقیزستان فعالیت كرد. از سال 1998 تا 2001 به عنوان نخستین سفیر قرقیزستان در انگلیس منصوب شد. از سال 2002 تا 2004 به عنوان معاون رئیس گروه ویژه سازمان ملل در گرجستان منصوب شد.
وی اواخر سال 2004 میلادی به قرقیزستان بازگشت و در عرصه سیاسی فعال شد. در دسامبر سال 2004 وی و سه نفر از اپوزیسیون‌های پارلمان قرقیزستان حزب “آتا-جرت ” [میهن] را تاسیس كردند و خود را برای انتخابات پارلمانی فوریه سال 2005 در قرقیزستان آماده كردند.
آتونبایوا نتوانست به عنوان نماینده در انتخابات پارلمانی شركت كند چون بر اساس قوانین قرقیزستان هر كسی كه به عنوان نماینده فعالیت می‌كند باید دست‌كم پنج سال در قرقیزستان اقامت داشته باشد و با توجه به ماموریت‌های خارج از كشور آتونبایوا، وی نمی‌توانست در انتخابات پارلمانی كاندیدا شود.
آتوبایوا به زبان انگلیسی مسلط بوده و یكی از عناصر اصلی در موفقیت انقلاب رنگی موسوم به “گل لاله ” در سال 2005 بوده است كه به سرنگونی “آقایف ” منجر شد. وی پس از انقلاب رنگی به مدت چند ماه به عنوان وزیر امور خارجه در دولت موقت و سپس دولت قربان‌بیك باقی‌اف كه در آن زمان نخست وزیر بود فعالیت كرد.
پس از آنكه باقی‌اف به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد و “فلیكس كولوف ” نخست وزیر شد، آتونبایوا نتوانست رای لازم را از مجلس برای تصدی پست وزارت امور خارجه كسب كند.
وی سپس نیز نتوانست در انتخابات مجلس این كشور رای لازم را به دست آورد.
سرانجام در سال 2007 آتونبایوا در انتخابات پارلمانی این كشور و در لیست حزب سوسیال دموكرات وارد پارلمان قرقیزستان شد. وی تا اكتبر سال 2009 به عنوان رهبر مخالفان در پارلمان این كشور فعالیت كرد.
آتونبایوا اكنون از روز چهارشنبه و پس از سرنگونی دولت قربان‌بیك باقی‌اف اداره دولت موقت قرقیزستان را بر عهده گرفته است.
* نگاهی رو به آینده
با وجود اینكه برخی كارشناسان، دولت موقت در قرقیزستان را دارای تمایلات روسی و آن را مورد حمایت مسكو می‌دانند، عمده تحلیلگران در زمینه پیش‌بینی چگونگی تعاملات خارجی بیشكك در آینده جانب احتیاط را رعایت كرده و از ارائه نظری قطعی در این باره اجتناب می‌كنند.
در این میان عده‌ای نیز با اشاره به احتمال ادامه همكاری واشنگتن-بیشكك در زمینه پایگاه نظامی ماناس، بر این عقیده‌اند كه دولت آتی در قرقیزستان راه به نسبت میانه‌ای را در تعامل با واشنگتن و مسكو خواهد داشت؛ همانند سیاستی كه “ویكتور یانوكوویچ “، رئیس جمهور اوكراین در پیش گرفته است. اما در كل برای اظهار نظر واقعی‌تر در این زمینه باید حدود شش ماه منتظر ماند و بر اساس نتایج انتخابات ریاست جمهوری در قرقیزستان به بررسی این موضوع پرداخت.
Sorry. No data so far.